گزارشگران بدون مرز: ایران یکی از بزرگترین زندان‌های جهان برای روزنامه‌نگاران
گزارشگران بدون مرز در تازه‌ترین گزارش خود از شاخص سالانه آزادی مطبوعات در جهان اعلام کرد حملات سیاسی علیه آزادی مطبوعات، از جمله بازداشت روزنامه‌نگاران، سرکوب رسانه‌های مستقل و انتشار گسترده اطلاعات نادرست در یک سال گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
در گزارش این نهاد غیرانتفاعی که روز جمعه ۱۴ اردیبهشت منتشر شد، آمده که چهار کشور اسرائیل، عربستان سعودی، سوریه و ایران، به عنوان بزرگترین زندان‌های جهان برای روزنامه‌نگاران، در سال ۲۰۲۳ به حملات خود و بازداشت آنها ادامه داده‌اند.
بر اساس گزارش گزارشگران بدون مرز، ایران از نظر شاخص‌های روزنامه‌نگاری در رتبه ۱۷۶ قرار دارد که همراه با کره شمالی، افغانستان، سوریه و اریتره در قعر جدول هستند.
این نهاد می‌افزاید: جایگاه ایران به عنوان یکی از «سرکوب‌گرترین کشورهای جهان از نظر آزادی مطبوعات»، از زمان موج عظیم اعتراضات در واکنش به قتل مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد در شهریور سال ۱۴۰۱، بدتر شده است.
ایران با حبس دست‌کم ۲۳ روزنامه‌نگار یکی از بزرگترین زندان‌های جهان برای روزنامه‌نگاران است.
گزارشگران بدون مرز می‌گوید از آن‌جا که رسانه‌های ایران تا حدود زیادی تحت کنترل حکومت جمهوری اسلامی هستند، رسانه‌های خارج از کشور منابع اصلی اخبار و اطلاعات هستند.
«روزنامه‌نگاران و رسانه‌های مستقل در ایران دائماً با دستگیری‌های خودسرانه و احکام بسیار سنگین روبرو هستند که پس از محاکمه‌های به‌شدت ناعادلانه در دادگاه‌های انقلاب علیه آنها صادر می‌شود».
گزارشگران بدون مرز در مورد وضعیت روزنامه‌نگاری در خاورمیانه و شمال آفریقا گفته که وضعیت تقریباً در نیمی از کشورهای این منطقه «بسیار حاد» است. «امارات متحده عربی به هشت کشور دیگر در منطقه قرمز پیوسته است: یمن، عربستان سعودی، ایران، فلسطین، عراق، بحرین، سوریه و مصر».
کشته شدن «صد خبرنگار فلسطینی» در جنگ غزه
به گفته این نهاد، «فلسطینِ اشغال‌شده و تحت بمباران ارتش اسرائیل، و مرگبارترین کشور برای خبرنگاران، نیز در انتهای این فهرست قرار دارد. قطر اکنون تنها کشور منطقه است که وضعیت در آن به عنوان «سخت» یا «بسیار حاد» طبقه‌بندی نمی‌شود».
گزارشگران بدون مرز گزارش داده که از زمان حمله حماس به خاک اسرائیل در ۱۵ مهر پارسال، بیش از صد خبرنگار فلسطینی در غزه، از جمله دست‌کم ۲۲ خبرنگار در حین کار کشته شده‌اند.
حمله گروه افراطی حماس که در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد، بیش از ۱۲۰۰ کشته در طرف اسرائیلی برجا گذاشت. این گروه بیش از ۲۵۰ نفر را نیز به گروگان گرفت.
اسرائیل در واکنش، اقدام به حملات شدید هوایی، زمینی و دریایی به باریکه غزه کرده که به گفته منابع فلسطینی تاکنون بیش از ۳۴ هزار کشته برجا گذاشته است.
گزارشگران بدون مرز سالانه ۱۸۰ کشور را از نظر توانایی روزنامه‌نگاران برای کار و گزارش آزاد و مستقل در آنها بررسی و دسته‌بندی می‌کند.
به گفته این نهاد، در سالی که بیش از نیمی از جمعیت جهان در انتخابات دموکراتیک به پای صندوق‌های رای می‌روند، شاخص‌های این نهاد نشان می‌دهد که روند کلی آزادی مطبوعات در سطح جهانی کاهش یافته و شاهد افزایش شدید سرکوب سیاسی روزنامه‌نگاران و رسانه‌های مستقل هستیم.
گزارشگران بدون مرز تاکید کرده که «بسیاری از دولت‌ها کنترل خود را بر رسانه‌های اجتماعی و اینترنت افزایش داده‌اند، دسترسی را محدود، حساب‌های کاربری را مسدود و پیام‌های حاوی اخبار و اطلاعات را سانسور کرده‌اند».
این نهاد همچنین تصویری تیره‌وتار از استفاده روزافزون از هوش مصنوعی ارائه کرده و می‌گوید استفاده از این ابزار برای انتشار اطلاعات نادرست در راستای اهداف سیاسی «آزاردهنده» است و می‌تواند بر روند انتخابات تاثیرگذار باشد.
میدپوینت: حجاب، انتخابات و انتقاد از حکومت، دلایل اصلی فشار بر روزنامه‌نگاران
در همین حال، موسسه «میدپوینت» که در زمینه آموزش روزنامه‌نگاری فعالیت می‌کند، گزارش سالانه خود را در مورد سرکوب روزنامه‌نگاران ایران در سال ۱۴۰۲ منتشر کرده و گفته که «پوشش اخبار حجاب و میزان مشارکت در انتخابات و انتقاد از حکومت»، دلایل اصلی فشار بر روزنامه‌نگاران در این سال بوده است.
بر اساس این گزارش، بیشترین نگرانی نهادهای امنیتی ایران در حوزه رسانه در سال ۱۴۰۲، «اطلاع‌رسانی درباره مسائل زنان و حجاب، میزان مشارکت در انتخابات مجلس و خبرگان، انتشار نتایج نظرسنجی‌های سیاسی-اجتماعی، انتقاد از رهبر، دستگاه‌های دولتی و حکومتی، افشای فساد مقام‌ها و گزارش فقر و خودکشی بوده است».
میدپوینت در گزارش سالانه خود، «۲۲۶ مورد» سرکوب روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها را در سال ۱۴۰۲ ثبت کرده که شامل «۱۴۴ مورد» برخورد قضایی با روزنامه‌نگاران، از جمله «۱۰۲ مورد» بازداشت و محاکمه و «۴۲» مورد احضار و شکایت بوده است.
براساس یافته‌های میدپوینت، از مجموع ۲۲۶ مورد، بیشترین مواردی که روزنامه‌نگاران به دلیل آن سرکوب شده‌اند، عبارت بوده‌اند از حجاب و مسائل زنان: ۲۶ درصد (۶۰ مورد)؛ مسائل سیاسی از جمله انتخابات: ۲۳ درصد (۵۴ مورد)؛ موارد نامعلوم که یا نهادهای امنیتی اعلام نکرده یا خبرنگاران مجبور به سکوت شده‌اند: ۱۸.۵ درصد (۴۲ مورد)؛ مسائل اقتصادی: ۱۳.۵ درصد (۳۱ مورد)؛ مسائل اجتماعی: ۸ درصد (۱۸ مورد)؛ مسائل ورزشی: ۵.۷ درصد (۱۳ مورد)؛ و مسائل فرهنگی: ۳.۵ درصد (۸ مورد).
موسسه میدپوینت افزوده که در سال ۱۴۰۲ دست‌کم «۱۸ خبرنگار» از محل کار خود اخراج شده یا به اجبار کارشان را ترک کرده‌اند. «هشت روزنامه و وب‌سایت خبری» هم با فشار قطع آگهی دولتی مواجه یا به طور موقت و دائمی تعطیل شده‌اند.
رادیو فردا