درخواست تحقیق مستقل دربارهٔ مرگ مشکوک وکیل حقوق بشر خسرو علیکردی و محکومیت بازداشت مدافعان حقوق بشر در ایران
صادره از سوی:
جامعهٔ دفاع از حقوق بشر در ایران – اتریش
وین – ۲۳ آذر ۱۴۰۴ | ۱۴ دسامبر ۲۰۲۵
به:
دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد
شورای حقوق بشر سازمان ملل
گزارشگران ویژهٔ سازمان ملل متحد
ما، امضاکنندگان این بیانیه، بهعنوان نهاد مستقل مدافع حقوق بشر مستقر در وین، مراتب نگرانی عمیق و اعتراض جدی خود را نسبت به مرگ مشکوک زندهیاد خسرو علیکردی، وکیل برجسته دادگستری و مدافع شناختهشدهٔ حقوق بشر در ایران، و نیز بازداشت خودسرانه و خشونتآمیز مدافعان حقوق بشر در جریان مراسم یادبود وی اعلام میداریم.
۱. مرگ مشکوک خسرو علیکردی و مسئولیت دولت
خسرو علیکردی، وکیل پایهیک دادگستری و از مدافعان بازداشتشدگان اعتراضات سراسری و خانوادههای دادخواه، در تاریخ ۱۵ آذر ۱۴۰۴ در دفتر کار خود در مشهد درگذشت. هرچند مقامات رسمی علت مرگ را «سکتهٔ قلبی» اعلام کردهاند، شواهد، گزارشهای مستقل و واکنش گستردهٔ جامعهٔ حقوقی ایران این روایت را بهطور جدی مورد تردید قرار داده است.
بیش از ۸۰ وکیل دادگستری در ایران با صدور بیانیهای رسمی، خواستار شفافسازی فوری، تحقیق مستقل و دسترسی آزاد خانواده به حقیقت شدهاند. این مطالبه با توجه به پیشینهٔ مستند فشارهای امنیتی، بازداشت، تهدید، تبعید و محرومیت شغلی علیه آقای علیکردی، اهمیتی دوچندان دارد. وی پیشتر بهصراحت نسبت به خطرات جانی ناشی از فعالیت حرفهای خود هشدار داده و از نهادهای بینالمللی درخواست حمایت کرده بود.
مطابق تعهدات بینالمللی جمهوری اسلامی ایران ذیل میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی، دولت موظف است از حق حیات حفاظت کند و در موارد مرگهای مشکوک، تحقیقات مؤثر، بیطرفانه، مستقل و شفاف انجام دهد. هرگونه قصور یا مداخله در روند حقیقتیابی، نقض تعهدات بینالمللی دولت تلقی میشود.
۲. بازداشت مدافعان حقوق بشر در مراسم یادبود
همزمان با این واقعه، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در جریان مراسم یادبود هفتمین روز درگذشت خسرو علیکردی در مشهد، اقدام به سرکوب تجمعی مسالمتآمیز و بازداشت خشونتآمیز شماری از مدافعان حقوق بشر کردند. در میان بازداشتشدگان، خانم نرگس محمدی، برندهٔ جایزهٔ صلح نوبل ۲۰۲۳، خانم سپیده قلیان و چندین فعال مدنی و حقوق بشری دیگر حضور دارند.
این بازداشتها صرفاً به دلیل شرکت در یک مراسم سوگواری و اعمال مسالمتآمیز حقوق بنیادین صورت گرفته و مصداق آشکار بازداشت خودسرانه، نقض آزادی تجمعات مسالمتآمیز و نقض حق مشارکت در آیینهای فرهنگی و اجتماعی است؛ حقوقی که در اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر و میثاقهای بینالمللی تضمین شدهاند.
۳. مطالبات مشخص
بر این اساس، ما از نهادهای ذیصلاح سازمان ملل متحد تقاضا داریم:
- تحقیق مستقل، بیطرف و بینالمللی دربارهٔ مرگ خسرو علیکردی، با مشارکت کارشناسان پزشکیقانونی مستقل و انتشار عمومی نتایج آن؛
- درخواست رسمی از دولت ایران برای حفظ و ارائهٔ کلیهٔ شواهد مرتبط با این پرونده و تضمین امنیت خانواده، وکلا و شاهدان؛
- آزادی فوری و بیقیدوشرط تمامی مدافعان حقوق بشر بازداشتشده در ارتباط با مراسم یادبود خسرو علیکردی؛
- اقدام مؤثر گزارشگران ویژهٔ سازمان ملل در چارچوب مأموریتهای خود، از جمله ارسال مکاتبات رسمی (Urgent Appeals) به دولت ایران؛
- طرح این پرونده در سازوکارهای شورای حقوق بشر بهعنوان نمونهای از الگوی سرکوب سیستماتیک و مصونیت از مجازات در قبال نقض حقوق مدافعان حقوق بشر در ایران.
۴. جمعبندی
مرگ مشکوک یک وکیل حقوق بشر و بازداشت مدافعان برجستهٔ حقوق بشر در جریان سوگواری برای او، نه رویدادی منفرد، بلکه نشانهای هشداردهنده از وضعیت وخیم حاکمیت قانون و امنیت فعالان مدنی در ایران است. سکوت یا واکنش ناکافی جامعهٔ بینالمللی، خطر تداوم و تکرار چنین نقضهایی را افزایش خواهد داد.
ما از نهادهای بینالمللی میخواهیم با استفاده از تمامی سازوکارهای موجود، برای حقیقت، عدالت و پاسخگویی اقدام کنند.
با احترام،
دکتر بهروز بیات:
سخنگوی جامعهٔ دفاع از حقوق بشر در ایران – اتریش
وین – ۲۳ آذر ۱۴۰۴ / ۱۴ دسامبر ۲۰۲۵