بیانیه در محکومیت اخراج گسترده پناهندگان افغان از ایران

در پی اخراج اجباری و گسترده بیش از صد هزار پناهنده افغان از خاک جمهوری اسلامی ایران، ما بعنوان سازمان حقوق بشر، با نگرانی عمیق و تأثر فراوان، این اقدام را محکوم می‌نماییم و خواستار توقف فوری این روند غیرانسانی و مغایر با اصول حقوق بین‌الملل می‌باشیم.

نقض آشکار حقوق بشر و کنوانسیون‌های بین‌المللی

• جمهوری اسلامی ایران با اخراج اجباری پناهندگان افغان، اصل بنیادین عدم بازگرداندن اجباری (non-refoulement) را نقض کرده است؛ اصلی که در کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو و پروتکل ۱۹۶۷ به صراحت مورد تأکید قرار گرفته است.
• گزارش‌های متعدد از بازداشت‌های گروهی، مصادره اموال، خشونت فیزیکی و محرومیت از خدمات اولیه حکایت دارند.
• بسیاری از پناهندگان بدون فرصت قانونی برای ارائه درخواست پناهندگی، به افغانستان بازگردانده شده‌اند؛ کشوری که همچنان با بحران‌های امنیتی، اقتصادی و زیست‌محیطی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.

انگیزه‌های سیاسی و امنیتی پس از جنگ ایران–اسرائیل

• اخراج گسترده پناهندگان افغان بلافاصله پس از شکست نظامی ایران در جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل شدت گرفت و با اتهامات بی‌اساس جاسوسی و خرابکاری علیه افغان‌ها همراه بود.
• این اقدام، به‌جای برخورد قانونی با افراد متهم، به انتقام‌گیری سیاسی از یک جامعه مهاجر آسیب‌پذیر تبدیل شده است.

نادیده گرفتن پیوندهای فرهنگی، مذهبی و تاریخی

• ایران و افغانستان دارای ریشه‌های مشترک زبانی، مذهبی و تاریخی هستند. میلیون‌ها افغان در ایران نه‌تنها نیروی کار، بلکه بخشی از بافت اجتماعی و فرهنگی کشور بوده‌اند.
• اخراج بی‌رحمانه این افراد، زخم عمیقی بر روابط دو ملت وارد کرده و اعتماد تاریخی میان مردم را خدشه‌دار می‌سازد.

اتهامات امنیتی بی‌پایه و تبعیض سیستماتیک

• رسانه‌های دولتی و مقامات امنیتی ایران، پناهندگان افغان را به‌طور جمعی به ایجاد حفره‌های امنیتی و همکاری با دشمنان متهم کرده‌اند؛ بدون ارائه مدارک معتبر.
• این رویکرد، نمونه‌ای از امنیتی‌سازی مهاجرت و دامن زدن به بیگانه‌هراسی و نژادپرستی در سیاست داخلی ایران است.

سوءاستفاده از مهاجران افغان در جنگ‌های نیابتی

• هزاران پناهنده افغان، به‌ویژه از قوم هزاره، در قالب لشکر فاطمیون توسط سپاه پاسداران به جنگ سوریه اعزام شدند؛ در شرایطی که بسیاری از آنان فاقد مدارک قانونی اقامت و حق کار بودند.
• این افراد، نه مزدور، بلکه قربانیان فقر، بی‌پناهی و فشارهای سیاسی بوده‌اند که برای حفظ جان خانواده‌هایشان، به جنگی تحمیلی کشانده شدند.

بحران انسانی گسترده و پیامدهای منطقه‌ای

• طبق گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، تنها در یک ماه، بیش از ۴۵۰ هزار افغان از ایران اخراج شده‌اند.
• این موج بازگشت، در شرایطی که افغانستان با فقر، بیکاری و خشکسالی مواجه است، می‌تواند به بی‌ثباتی منطقه‌ای و افزایش مهاجرت غیرقانونی به اروپا منجر شود.
• کودکان، زنان و سالمندان افغان در مرزها با سوء تغذیه، اضطراب، و محرومیت از خدمات درمانی روبرو هستند.

درخواست فوری

ما از جمهوری اسلامی ایران می‌خواهیم:

• فوراً روند اخراج پناهندگان افغان را متوقف کند.
• به تعهدات خود در قبال کنوانسیون‌های بین‌المللی پایبند باشد.
• با مهاجران افغان با کرامت انسانی، احترام و رفتار بشردوستانه برخورد کند.
• اجازه دهد نهادهای بین‌المللی نظیر UNHCR و IOM در روند بازگشت داوطلبانه و امن مهاجران مشارکت داشته باشند.

همچنین از سازمان ملل، اتحادیه اروپا، و نهادهای حقوق بشری می‌خواهیم:

• در برابر این نقض سیستماتیک حقوق بشر سکوت نکنند.
• کمک‌های بشردوستانه فوری برای مهاجران بازگشتی به افغانستان فراهم کنند.
• فشار دیپلماتیک بر ایران برای توقف این روند غیرقانونی اعمال نمایند.

این بیانیه، صدای هزاران انسان بی‌پناه است که قربانی سیاست، تبعیض و بی‌عدالتی شده‌اند. سکوت در برابر این فاجعه، خیانت به اصول انسانی و وجدان جهانی است.

وین –۱۲ ژوئیه ۲۰۲۵

پروفسور سیروس میرزایی
گروه پزشکان وکادر پزشکی ایرانیان مدافع حقوق بشر

دکتر بهروز بیات
جامعه ی دفاع از حقوق بشر در ایران ـ اتریش