سال ۲۰۲۵، سالی مرگبار برای روزنامهنگاران
روزنامهنگاران صرفاً نمیمیرند — آنها کشته میشوند. شمار روزنامهنگارانی که به قتل رسیدهاند بار دیگر افزایش یافته است؛ نتیجهٔ رویههای جنایتکارانهٔ گروههای نظامی — چه دولتی و چه شبهنظامی — و سازمانهای جنایی.
تیبو بروتن، مدیرکل «گزارشگران بدون مرز»(RSF) مینویسد دستکم ۵۳ نفر از ۶۷ نفر حرفهای رسانهای که در یک سال گذشته کشته شدهاند قربانی جنگ یا شبکههای جنایتساز بودهاند:
۱. نزدیک به نیمی (۴۳٪) از روزنامهنگارانی که در ۱۲ ماه گذشته کشته شدهاند، در غزه و بهدست نیروهای مسلح اسرائیل جان خود را از دست دادهاند. در اوکراین، ارتش روسیه همچنان خبرنگاران خارجی و اوکراینی را هدف قرار میدهد. سودان نیز بهعنوان منطقهای بهویژه مرگبار برای فعالان خبری ظهور کرده است.
۲. در مکزیک، گروههای جنایت سازمانیافته مسئول افزایش نگرانکنندهٔ قتل روزنامهنگاران در سال ۲۰۲۵ هستند. امسال، دستکم در سه سال گذشته مرگبارترین سال بوده و مکزیک با ۹ کشته، دومین کشور خطرناک جهان برای روزنامهنگاران است. این روند رو به گسترش است، زیرا آمریکای لاتین بیشازپیش «مکزیکیسازی» شده و اکنون ۲۴٪ از کل روزنامهنگاران بهقتلرسیدهٔ جهان را شامل میشود.
۳. روزنامهنگاران در داخل کشورهای خود با خطر بیشتری مواجهاند. تنها دو روزنامهنگار خارجی امسال کشته شدهاند: آنتونی لالیکان، عکاس خبری فرانسوی که در اوکراین بر اثر حملهٔ پهپاد روسیه جان باخت؛ و خاویر هرکولس، روزنامهنگار اهل السالوادور، که در هندوراس — جایی که بیش از یک دهه زندگی کرده بود — کشته شد. همهٔ روزنامهنگاران دیگری که به قتل رسیدهاند، در کشورهای خود خبررسانی میکردند.
۴. هماکنون ۵۰۳ روزنامهنگار در سراسر جهان در بازداشت بهسر میبرند. بزرگترین زندان روزنامهنگاران در جهان همچنان چین است (۱۲۱ نفر). روسیه با ۴۸ نفر در جایگاه دوم قرار دارد و بیش از هر کشور دیگری روزنامهنگاران خارجی — ۲۶ اوکراینی — را زندانی کرده است. میانمار با ۴۷ نفر در رتبه سوم است.
۵. یک سال پس از سقوط رژیم بشار اسد، بسیاری از خبرنگارانی که در دوران او بازداشت یا ناپدید شدهاند هنوز یافت نشدهاند؛ و همین امر سوریه را به کشوری با بیشترین تعداد خبرنگاران مفقود جهان — بیش از یکچهارم کل — تبدیل کرده است.
«نفرت از گزارشگران به چنین جایی میرسد! این نفرت بود که در سال جاری باعث مرگ ۶۷ روزنامهنگار شد — نه بر اثر حادثه، و نه بهعنوان قربانیان جانبی. آنها کشته شدند، بهطور هدفمند و بهخاطر کارشان. نقد رسانهها کاملاً مشروع است — نقد باید محرک تغییری باشد که بقای مطبوعات آزاد، یک کالای عمومی، را تضمین کند. اما این نقد نباید هرگز به نفرت از روزنامهنگاران تنزل پیدا کند؛ نفرتی که عمدتاً محصول — یا نتیجهٔ تحریک عمدی — تاکتیکهای نیروهای مسلح و سازمانهای جنایی است. مصونیت از مجازات این جنایات ما را به اینجا رسانده است: ناکامی نهادهای بینالمللی که دیگر قادر به تضمین حق حفاظت از روزنامهنگاران در درگیریهای مسلحانه نیستند، نتیجهٔ افول جهانی شجاعت دولتهایی است که باید سیاستهای عمومی محافظتی را اجرا کنند. روزنامهنگاران، که شاهدان کلیدی تاریخاند، بهتدریج به قربانیان جانبی، شاهدان ناخوشایند، گروگانها، مهرههای بازیهای دیپلماتیک، و زن و مردی تبدیل شدهاند که باید ‘حذف’ شوند. باید مراقب برداشتهای نادرست دربارهٔ خبرنگاران بود: هیچکس جانش را برای روزنامهنگاری نمیدهد — این جان از او گرفته میشود؛ روزنامهنگاران صرفاً نمیمیرند — آنها را میکشند.»
۶۷ روزنامهنگار در طی ۱۲ ماه کشته شدند
از زمان انتشار گزارش قبلی «خبرنگاران بدون مرز» در اول دسامبر ۲۰۲۴، ۶۷ روزنامهنگار به دلیل انجام کارشان کشته شدهاند. دستکم ۷۹ درصد آنان قربانی نیروهای مسلح یا گروههای شبهنظامی (۳۷ روزنامهنگار) و شبکههای جنایی (۱۶ روزنامهنگار) بودهاند.
– ارتش اسرائیل مسئول بیش از ۴۳ درصد — تقریباً نیمی — از جنایتهای ارتکابیافته علیه روزنامهنگاران در دوازده ماه گذشته است. در مجموع، از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، ارتش اسرائیل نزدیک به ۲۲۰ روزنامهنگار را کشته است که دستکم ۶۵ نفر از آنان به دلیل کارشان یا هنگام انجام وظیفه به قتل رسیدهاند.
– با گذشت یک سال از ریاستجمهوری کلودیا شینباوم — و با وجود تعهداتی که او در قبال «خبرنگاران بدون مرز» مطرح کرد — سال ۲۰۲۵ مرگبارترین سال سه سال گذشته برای فعالان خبری در مکزیک بوده است. این کشور با ۹ کشته، دومین کشور خطرناک جهان برای روزنامهنگاران است.
– در سودان، در شرایطی که درگیریها همچنان شعلهور است، روزنامهنگاران با بدرفتاریهای جدی مواجهاند. امسال چهار تن هنگام انجام کار خود کشته شدند و دستکم دو نفر پس از ربودهشدن به دست نیروهای «پشتیبانی سریع» جان باختند.
– تنها دو نفر از روزنامهنگاران کشتهشده، خبرنگاران خارجیای بودند که بیرون از کشور خود جان باختند: آنتونی لالیکان، عکاس خبری فرانسوی که در اوکراین با حملهٔ پهپاد روسیه کشته شد؛ و خاویر هرکولس، روزنامهنگار اهل السالوادور، که در هندوراس — جایی که بیش از ده سال زندگی میکرد — به قتل رسید. تمامی دیگر قربانیان در داخل کشورهای خود به قتل رسیدهاند.
۵۰۳ روزنامهنگار بازداشتشده در سراسر جهان
تا اول دسامبر ۲۰۲۵، ۵۰۳ روزنامهنگار در ۴۷ کشور جهان در بازداشت بودند. بزرگترین زندان روزنامهنگاران همچنان چین (۱۲۱ نفر) است و پس از آن روسیه (۴۸ نفر) و میانمار (۴۷ نفر) قرار دارند. روسیه تحت رهبری ولادیمیر پوتین بیش از هر کشور دیگری روزنامهنگاران خارجی — ۲۶ نفر — را زندانی کرده و پس از آن اسرائیل با ۲۰ نفر قرار دارد.
– بر اساس آمار اول دسامبر ۲۰۲۵، ۱۱۳ فعال رسانهای تحت حکومت شی جینپینگ در بازداشت بودند و هشت نفر دیگر در هنگکنگ زندانی بودند. جمهوری خلق چین همچنان بزرگترین زندان روزنامهنگاران در جهان است و شمار زندانیان آن بیش از مجموع زندانیان روسیه و میانمار است.
– وضعیت کشورهایی چون روسیه، گرجستان، جمهوری آذربایجان و بلاروس نشانگر تهدیدهای جدی علیه آزادی رسانه در سراسر بلوک سابق شوروی است. در گرجستان، رویکرد اقتدارگرایانه و مداوم دولت منجر به بازداشت روزنامهنگار گرجی «مزیا آماخلوبلی» در ژانویه شد. در جمهوری آذربایجان، هماکنون ۲۵ روزنامهنگار در زندان به سر میبرند. روسیه نیز با ۴۸ روزنامهنگار زندانی — از جمله ۲۶ اوکراینی — در جایگاه دوم بزرگترین زندانهای جهان برای فعالان رسانهای قرار گرفته است.
– پس از روسیه، اسرائیل دومین کشوری است که بیشترین شمار روزنامهنگاران خارجی را زندانی کرده است. تا اول دسامبر ۲۰۲۵، ۲۰ روزنامهنگار فلسطینی در زندانهای اسرائیل به سر میبرند که ۱۶ نفر از آنها طی دو سال گذشته در غزه و کرانه باختری بازداشت شدهاند.
۷۲ درصد روزنامهنگاران مفقود در خاورمیانه و آمریکای لاتین ناپدید شدهاند
در حال حاضر، ۱۳۵ روزنامهنگار در ۳۷ کشور مفقودند. برخی از آنها بیش از ۳۰ سال است که ناپدید شدهاند. گرچه روزنامهنگاران در سراسر جهان مفقود میشوند، اما این روند در مکزیک (۲۸ نفر) و سوریه (۳۷ نفر) شدت بیسابقهای دارد.
– اکنون ۳۷ روزنامهنگار در سوریه مفقود هستند. بسیاری از آنها توسط داعش گروگان گرفته شدند یا به دست رژیم بشار اسد زندانی شدند، اما سقوط این دو حاکمیت هنوز به کشف سرنوشت این روزنامهنگاران منجر نشده است.
– ۷۲ درصد روزنامهنگاران مفقود در کشورهای خاورمیانه یا آمریکای لاتین — عمدتاً سوریه، عراق و مکزیک — ناپدید شدهاند.
بیست روزنامهنگار گروگان در سراسر جهان
بیست روزنامهنگار هماکنون در سراسر جهان در گروگان به سر میبرند. شورشیان حوثی در سال ۲۰۲۵ هفت روزنامهنگار را گروگان گرفتند و یمن را به کشوری با بیشترین شمار خبرنگاران ربودهشده در دوازده ماه گذشته تبدیل کردند. در سوریه نیز بسیاری از خبرنگاران که پیش از سقوط حکومت بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴ بازداشت یا ربوده شده بودند، همچنان مفقودند.
– یمن در سال ۲۰۲۵ به کانون ربایش روزنامهنگاران تبدیل شد و هفت خبرنگار امسال در این کشور ربوده شدند. در سوریه، عناصر گروه جهادی «هیئت تحریر الشام» (HTS) پس از سقوط دیکتاتوری اسد قدرت گرفتند، اما این گروه همچنان چندین روزنامهنگار را در اسارت نگه داشته است — و این افراد باید آزاد شوند.
– در مالی، اکنون دو سال از ربوده شدن «سالک آگ جیدو»، روزنامهنگار و مدیر رادیوی «کوتون دانسونگو»، و «مصطفی کونه»، مجری همین رادیوی محلی، میگذرد. آنها در ۷ نوامبر ۲۰۲۳، هنگام سفر به شهر گائوی واقع در شمال کشور، همراه با دو همکار دیگر، به دست اعضای یک گروه مسلح ناشناس ربوده شدند.
ایران امروز