راه‌اندازی سامانه «نظارت مردمی بر آثار منتشره» در ایران
دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران در اطلاعیه‌ای از راه‌اندازی سامانه «نظارت مردمی بر آثار منتشره» خبر داد.
دفتر توسعه کتابخوانی در وزارت ارشاد هدف از راه اندازی سامانه «نظارت مردمی بر آثار منتشرشده» را «ارتقا و توسعه سطح نظارت پسینی بر آثار منتشره»، « نقش‌آفرینی بیشتر مخاطبان در پالایش و سالم‌سازی فضای محتوایی کشور» و «رصد، شناسایی و برخورد با متخلفان در حوزه نشر» عنوان کرده است.
دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی از مردم، والدین، اهالی کتاب، پژوهشگران، کتاب‌فروشان و کتاب‌خوانان، درخواست کرده که موارد مغایر با ضوابط نشر را به سامانه نظارت مردمی گزارش دهند.
همزمان محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران نیز در روز چهارشنبه شانزدهم آبان در صفحه ایکس خود (توییتر سابق) درباره ایجاده سامانه نظارت مردمی نوشت :«مشارکت‌دهی مردم عزیزمان در حکمرانی فرهنگی، جزو دغدغه‌های اصلی ماست و سامانه نظارت مردمی بستری است برای مشارکت مردم در امر نظارت بر کتاب های منتشر شده.»
برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی و اهالی فرهنگ و هنر در واکنش به انتشار این خبر از سوی دفتر توسعه کتابخوانی در وزارت ارشاد نوشته اند «این همان سیاست کلی حاکمیت جمهوری اسلامی برای حذف و سانسور هرگونه تنوع، تفکر ارزش و گرایش مخالف است و عملا این طرح یعنی سانسور پیش از چاپ وتوقیف بعد از چاپ» و یعنی «تیشه به ریشه ی کتابخوانی».
حافظ موسوی شاعر و منتقد در همین‌باره به بی بی سی فارسی گفت:« حاکمان جمهوری اسلامی از همان ابتدا هدف‌شان این بود که مردم ایران را مطابق الگوی ایدئولوژیک خودشان قالب بندی کنند، تجربه چهل سال اخیر به آنها فهمانده است که سیاست‌شان شکست خورده است و مردم ایران حتی بخش وسیعی از قشردین‌دار جامعه هیچ علاقه‌ای به الگوی مورد نظر آن ها ندارند که دلیلش هم روشن است الگوی مورد نظر آن ها نه تنها با روح زندگی امروز همخوانی ندارد بلکه با آن در تضاد و ستیز است.»
آقای موسوی اضافه کرد:« بنابراین حالا که از “مردم” در کلیت آن مایوس شدند رودربایستی را کنار گذاشته و با تحریف زبان “معنای مردم” را عوض کردند، از دید آنها مردم یعنی همان اقلیت کوچکی که قبلا به آنها می‌گفتند نیروهای ارزشی و حالا به صراحت می گویند منظورشان همان حزب اللهی‌های سابق است . کما اینکه خانمی در تلویزیون گفت این مملکت مال حزب اللهی هاست. اما متاسفانه مقامات دولتی هنوز جرات ندارند که مانند این خانم حرف دل خودشان را بزنند و مجبورند با “تحریف و تخریب زبان” به حرف‌ها و اطلاعیه‌هایشان سر و شکلی آبرومند بدهند: دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی ، سامانه نظارت مردمی.»
منصوره معصومی اصل، مهمان برنامه «آرمان» شبکه معارف تلویزیون ایران هفته گذشته در یک گفتگوی زنده تاکید کرد که «مملکت مال حزب‌اللهی‌هاست.»
این اظهار نظر خانم معصومی اصل واکنش‌های بسیاری برانگیخت و بسیاری درباره آن نوشتند:«این واقعیت تفکر حاکمیت است.»
حافظ موسوی در ادامه صحبت با بی‌بی‌سی فارسی گفت: « منظور این ها از”مردم” هم قطعا در معنایی که ما می‌فهمیم نیست، مردمی که ما می‌فهمیم همان‌هایی هستند که به قول آنها صلاحیت اظهار نظر در رفراندوم را ندارند. مردم مورد نظر آن همان نیروهای “ارزشی‌های سابق” و “حزب اللهی‌های کنونی”هستند ، همان‌هایی که پیش از این نیز هم به عنوان نیروهای مردمی جلوی اکران بعضی فیلم ها و انتشار بعضی کتاب ها را می گرفتند و این اطلاعیه حالا به کار آنها رسمیت بخشیده است و این یعنی تشدید سانسور و خفقان.»
او افزود:«واقعا خنده‌دار است این‌ها اگر‌‌چه اهل کتاب هستند اما اساسا با توسعه کتاب و کتابخوانی مخالف‌اند. این‌ها با سیاست‌هایشان تیراژ ۳۰۰۰ تایی سی سال پیش را اکنون به ۳۰۰ تا رساندند. توسعه کتاب و کتابخوانی یعنی وسعت بخشیدن به دامنه‌ی افکار و عقایدی که در کتاب‌های طیف‌های مختلف فکری مطرح می شود. »
حافظ موسوی در پایان گفت وگو با بی بی سی فارسی تاکید کرد:« با همه‌ی این‌ها اما مقوله فرهنگ و هنر و اندیشه اساسا چیزی نیست که ارزش و اعتبارش نیازمند مقبولیت آنها باشد.»
انوشه منادی، نویسنده و منتقد، نیز در گفتگو با بی بی سی فارسی این سوال را مطرح کرد که «در این ایام بحرانی، پرسش از ممیزی و تاثیرش بر ادبیات چه معنی دارد؟»
او افزود: «راستش در مملکت اوضاع اقتصادی چنان سهمگین شده که بسیاری از امور غیر مرتبط با مشکل معیشت و دوام آوردن را از اهمیت خارج کرده است. در حال حاضر افزایش قیمت کتاب، این کالا را تبدیل به کالایی لاکچری کرده و کتاب از دسترس عموم خارج شده است.»
آقای منادی برای نمونه به قیمت دو جلد رمان بختیار علی که به تازگی روانه بازار کتاب شده است اشاره کرد و گفت:« قیمت این کتاب یک میلیون تومان است برای دو جلد کتاب باید یک میلیون پرداخت کرد .وای به حال آن‌هایی که کتاب های کمک درسی و درسی باید بخرند… در هر حال سانسور متن را حذف می کند و فشار اقتصادی نان را.»
انوشه منادی به بی‌بی سی فارسی گفت: «متاسفانه واقعیت تلخ امروز ما درست مثل مردم غزه شده است که هم تحت انقیاد حماس‌اند و هم زیر بمباران اسرائیل.»
اطلاعیه «نظارت مردمی بر آثار منتشر شده» در حالی خبرساز شده که پیش از این قوانین و ضوابط مشخصی برای ممیزی کتاب وجود نداشته است. از سال‌ها قبل، سانسور و برخوردها و نگاه‌های متعدد سلیقه‌ای وزارت ارشاد مانع انتشار یا تجدید چاپ صدها کتاب شده است.
ناشران و مولفان در ایران علاوه بر ممیزی و سانسور با مسائلی چون گرانی کاغذ، بالا رفتن قیمت کتاب، قاچاق کتاب، فقر فرهنگی و عدم قدرت خرید مردم به خاطر تورم و مشکلات اقتصادی هم دست و پنجه نرم می‌کنند.
بی بی سی