با توجه به اينكه به منظور حصول هر چه بيشتر مقاصد ميثاق حقوق مدني و سياسي (كه از اين پس ميثاق ناميده مي‌شود) و اعمال مقررات آن مقتضي است كه به كميتة حقوق بشر تشكيل شده طبق مندرجات بخش چهارم ميثاق (كه از پس كميته ناميده مي‌شود) اختيار داده شود اطلاعيه‌هاي افرادي را كه مدعي هستند قرباني نقض هر يك از حقوق مذكور در ميثاق شده‌اند دريافت و بنحو مذكور در اين پروتكل مورد رسيدگي قرار دهد.
بقرار ذيل توافق كرده‌اند:
ماده 1
هر كشور طرف ميثاق كه طرف معاهده اين پروتكل مي‌شود صلاحيت كميته را براي دريافت رسيدگي به اطلاعيه‌هاي افراد تابع صلاحيت خود كه مدعي هستند قرباني نقض هر يك از حقوق مذكور در ميثاق از طرف آن كشور شده‌اند به رسميت مي‌شناسد. كميته هيچ اطلاعية مربوط به يك كشور طرف ميثاق را كه طرف معاهده اين پروتكل نيست نمي‌پذيرد.
ماده 2
با رعايت مقررات ماده يك افرادي كه مدعي هستند هر يك از حقوق آنان كه در اين ميثاق احصاء شده است نقض گرديده و كليه طرق شكايت موجود طبق قوانين داخلي را طي كرده‌اند مي‌توانند يك اطلاعية كتبي براي رسيدگي به كميته تقديم بدارند.
ماده 3
كميته هر اطلاعيه تقديم شده به موجب اين پروتكل را كه بي نام (بدون امضاء) بوده يا اينكه تقديم آن را وسيله سوءاستفاده از حق تقديم چنين اطلاعيه‌هايي تشخيص دهد يا منافي مقررات ميثاق باشد غيرقابل قبول (مردود) اعلام مي‌كند.
ماده 4
1. با رعايت مقررات ماده 3 كميته هر اطلاعيه تقديم شده به موجب اين پروتكل را به اطلاع كشور طرف معاهده اين پروتكل كه به ادعاء مدعي ناقض هر يك از مقررات ميثاق باشد مي‌رساند.
2. در ظرف شش ماه كشور دريافت كنندة اطلاعيه توضيحات يا اظهارات روشن كنندة مسئله و تدابيري را كه براي علاج وضعيت (2) ممكن است اتخاذ شده باشد در صورت اتخاذ چنين تدابيري كتباً به كميته تقديم مي‌دارد.
ماده 5
1. كميته به اطلاعيه‌هاي واصل به موجب اين پروتكل با توجه به كليه اطلاعات كتبي كه از طرف شاكي و از طرف كشور ذينفع طرف معاهده آن تقديم شده است رسيدگي مي‌كند.
2. كميته به هيچ اطلاعيه واصل از يك فرد رسيدگي نخواهد كرد مگر اينكه اطمينان حاصل كند كه:
الف ـ همان موضوع به موجب آئين دادرسي تحقيق يا تصفية بين‌المللي ديگري تحت رسيدگي نيست.
ب ـ شاكي كليه طرق شكايت موجود داخلي را طي كرده است. اين قاعده در مواردي كه طي طرق شكايت به نحو غيرمعقول طولاني باشد مجري نخواهد بود.
3. كميته در موقع رسيدگي به اطلاعيه‌هاي واصل به موجب اين پروتكل جلسات سري تشكيل مي‌دهد.
4. كميته نظريات (تشخيص‌هاي) خود را به كشور ذينفع طرف معاهده پروتكل و فرد شاكي اطلاع مي‌دهد.
ماده 6
كميته در گزارش سالانه خود كه طبق ماده 45 ميثاق تنظيم مي‌كند خلاصه فعاليتهايي را كه به موجب اين پروتكل انجام داده است مي‌گنجاند.
ماده 7
تا زماني كه هدفهاي قطعنامه 1514 (دوره اجلاسيه پانزدهم) مصوب مجمع عمومي سازمان ملل متحد در تاريخ 15 دسامبر 1960 راجع به اعلامية اعطاي استقلال به سرزمينها و مردم مستعمرات تحقق يابد مقررات اين پروتكل حق شكايتي را كه به موجب منشور ملل‌متحد و ساير مقاوله نامه‌ها و اسناد بين‌المللي منعقد در تحت لواي سازمان ملل‌متحد يا مؤسسات تخصصي آن باين مردم اعطاء شده به هيچ وجه محدود نمي‌كند.
ماده 8
1. اين پروتكل براي امضاي هر كشوري كه ميثاق را امضاء كرده است مفتوح است.
2. اين پروتكل موكول به تصويب هر كشوري است كه ميثاق را تصويب كرده يا به آن ملحق شده است. اسناد تصويب نزد دبيركل سازمان ملل‌متحد توديع خواهد شد.
3. اين پروتكل براي الحاق هر كشوري كه ميثاق را تصويب كرده يا به آن ملحق شده مفتوح است.
4. الحاق به وسيله توديع سند الحاق نزد دبيركل سازمان ملل متحد به عمل مي‌آيد.
5. دبيركل سازمان ملل‌متحد كلية كشورهايي را كه اين پروتكل را امضاء كرده‌اند يا به آن ملحق شده‌اند از توديع هر سند تصويب يا الحاق مطلع مي‌كند.
ماده 9
1. به شرط لازم‌الاجراء شدن ميثاق اين پروتكل سه ماه پس از تاريخ توديع دهمين سند تصويب يا الحاق نزد دبيركل سازمان ملل‌متحد لازم‌الاجراء خواهد شد.
2. براي هر يك از كشورهائي كه بعد از توديع دهمين سند تصويب يا الحاق اين پروتكل را تصويب خواهند كرد يا به آن ملحق خواهند شد اين پروتكل سه ماه پس از تاريخ توديع سند تصويب يا الحاق آن كشور لازم‌الاجراء خواهد شد.
ماده 10
مقررات اين پروتكل بدون هيچگونه محدوديت يا استثناء به كليه واحدهاي تشكيل دهندة كشورهاي متحده (فدرال) شمول خواهد داشت.
ماده 11
1. هر كشور طرف معاهد اين پروتكل مي‌تواند يك اصلاحيه پيشنهاد و متن آنرا نزد دبيركل سازمان ملل‌متحد توديع كند. دبيركل طرح اصلاحيه‌هاي پيشنهادي را به كشورهاي طرف معاهد اين پروتكل ارسال مي‌دارد و از آنها درخواست مي‌نمايد به او اطلاع دهند كه آيا مايل هستند كنفرانسي از كشورهاي طرف معاهد براي بررسي اين طرحها و اخذ رأي درباره آنها تشكيل شود. هرگاه اقلاً يك ثلث كشورهاي طرف معاهد موافق تشكيل چنين كنفرانسي باشند دبيركل كنفرانس را زير لواي سازمان ملل‌متحد تشكيل خواهد داد. هر اصلاحيه كه باكثريت آراء كشورهاي حاضر و رأي دهنده در كنفرانس پذيرفته شود براي تصويب به مجمع عمومي ملل متحد تقديم مي‌شود.
2. اصلاحيه‌ها وقتيكه به تصويب مجمع عمومي ملل‌متحد رسيد و با اكثريت دو ثلث از كشورهاي طرف معاهد اين پروتكل طبق قواعد قانون اساسي هر يك پذيرفته شد لازم‌الاجراء مي‌شود.
3. وقتيكه اين اصلاحيه‌ها لازم‌الاجراء مي‌شود براي كشورهائي كه آنها را پذيرفته‌اند الزام‌آور خواهد بود. ساير كشورهاي طرف معاهد كماكان به مقررات اين پروتكل و هر اصلاحيه قبلي كه پذيرفته‌اند ملزم خواهند بود.
ماده 12
1. هر كشور طرف معاهد مي‌تواند هر موقع اين پروتكل را از طريق اخطاريه كتبي خطاب به دبيركل سازمان ملل‌متحد فسخ بكند. اين فسخ سه ماه پس از تاريخ وصول اخطاريه به دبيركل نافذ خواهد شد.
2. فسخ به اجراي مقررات اين پروتكل در مورد هر اطلاعيه كه به موجب ماده 2 قبل از تاريخ نافذ شدن فسخ تقديم شده باشد خللي وارد نمي‌كند.
ماده 13
قطع نظر از اطلاعيه‌هاي پيش‌بيني شده در بند 5 ماده 8 اين پروتكل دبيركل سازمان ملل‌متحد كليه كشورهاي مذكور در بند 1 ماده 48 ميثاق را از امور ذيل مطلع خواهد كرد:
الف ـ امضاهاي اين پروتكل و اسناد تصويب و الحاق توديع شده طبق ماده 8.
ب ـ تاريخي كه اين پروتكل طبق ماده 9 لازم‌الاجراء خواهد شد و تاريخي كه اصلاحيه‌ها طبق ماده 11 لازم‌الاجراء خواهد شد.
ج ـ فسخ‌هايي كه طبق ماده 12 بشود.
ماده 14
1. اين پروتكل متن‌هاي چيني ـ انگليسي ـ فرانسه ـ روسي و اسپانيائي آن داراي اعتبار مساوي است در بايگاني سازمان ملل‌متحد توديع خواهد شد.
2. دبيركل سازمان ملل‌متحد رونوشت مصدق اين پروتكل را به كليه كشورهاي مذكور در ماده 48 ميثاق ارسال خواهد داشت.
منبع: کتاب گزیده ای از مهم ترین اسناد بین المللی حقوق بشر / تهیه و تنظیم مرکز مطالعات حقوق بشر ; [برای ] سازمان ملل متحد برنامه عمران ملل متحد . -- تهران : دانشگاه تهران ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، 1381
http://www.unic-ir.org/treaties.htm
