قسمت اول (مقدماتي)
بند 1
با توجه به اينكه ارتقاء و حمايت از حقوق بشر براي جامعه بين‌المللي داراي اولويت است و اينكه كنفرانس فرصت منحصر به فردي را براي يك بررسي و تحليل همه جانبه از سيستم بين‌المللي حقوق‌بشر و تشكيلات حمايت از حقوق بشر جهت افزايش و ارتقاء بهتر رعايت اين حقوق در يك رويه عادلانه و متعادل را فراهم مي‌آورد،
بند2
با شناخت و تأييد اينكه همه موارد حقوق بشر از كرامت و ارزش ذاتي بشر سرچشمه مي‌گيرد و اينكه بشر موضوع اصلي حقوق بشر و آزاديهاي اساسي است و در نتيجه بايستي در درجه اول وي از اين حقوق و آزاديها بهره‌مند گردد و در جهت تحقق آنها شركت فعال داشته باشد،
بند 3
1. تعهد خود به اهداف و اصول مندرج در منشور سازمان ملل و اعلاميه جهاني حقوق بشر را مورد تأييد مجدد قرار مي‌دهد،
2. تعهد خود نسبت به ماده 56 منشور سازمان ملل در انجام اقدامات جمعي و فردي جهت تحقق اهداف مندرج در ماده 55 منشور از جمله احترام جهاني به حقوق بشر و آزاديهاي اساسي براي همه و رعايت آن با توجه به توسعه همكاري مؤثر بين‌المللي در اين زمينه را مورد تأييد مجدد قرار مي‌دهد،
3. طبق منشور سازمان ملل بر مسئوليت همه كشورها در توسعه و ترغيب احترام به حقوق بشر و آزاديهاي اساسي براي همه و بدون تبعيض از نظر نژاد، جنس، زبان يا مذهب تأكيد ميكند،
بند 4
با يادآوري بخش مقدماتي منشور سازمان ملل بويژه در قسمتي كه به اعتقاد به حقوق اساسي بشر، كرامت و ارزش بشر و حقوق مساوي زنان و مردان و ملتهاي كوچك و بزرگ تأييد شده است،
بند 5
علاوه بر اين با يادآوري بخش مقدماتي منشور سازمان ملل در مورد حفظ نسلهاي بعدي از خطر جنگ، ايجاد شرايط لازم براي تأمين عدالت و احترام به تعهداتي كه نسبت به معاهدات و ساير منابع حقوق بين‌الملل است، ارتقاء هر چه بيشتر پيشرفت اجتماعي و استانداردهاي بهتر زندگي در يك محيط آزادتر، رعايت بردباري و حسن همجواري و استفاده از تشكيلات بين‌المللي براي ارتقاء پيشرفتهاي اقتصادي و اجتماعي براي همه ملتها،
بند 6
با تأكيد بر اعلاميه جهاني حقوق بشر كه يك استاندارد مشترك از دست‌آورد همه مردم و ملتها است و منبع الهام مي‌باشد و مبنايي براي سازمان ملل در پيشبرد استانداردهاي مندرج در اسناد بين‌المللي موجود در زمينه حقوق بشر بويژه ميثاق بين‌المللي حقوق مدني و سياسي و ميثاق بين‌المللي حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي است،
بند 7
با توجه به تغييرات عمده‌اي كه در صحنه بين‌المللي در حال وقوع است و با توجه به آمال همه ملتها براي حصول به يك نظم بين‌المللي بر اساس اصول مندرج در منشور سازمان ملل از جمله ارتقاء و پيشبرد احترام به حقوق بشر و آزاديهاي اساسي براي همه و احترام به اصل حقوق مساوي و حق تعيين سرنوشت ملتها بدست خودشان، صلح، دمكراسي، عدالت، تساوي، حاكميت قانون، كثرت‌گرايي سياسي ( Pluralism )، توسعه، سطح بهتر زندگي و همبستگي،
بند 7 مكرر
عميقاً نسبت به اشكال مختلف تبعيض و خشونت كه همچنان در سرتاسر دنيا عليه زنان اعمال مي‌شود نگران است،
بند 8
با توجه به اينكه فعاليتهاي سازمان در جهت تقويت تشكيلات سازمان ملل بايستي عقلائي شود و گسترش يابد و اهداف مربوط به رعايت و احترام جهاني به استانداردهاي بين‌المللي حقوق بشر بيشتر تعقيب گردد،
بند 9
با توجه به اعلاميه‌هاي منطقه‌اي تونس، سان خوزه و بانكوك و كمك دولتها در اين زمينه و با امعان نظر به پيشنهادات سازمانهاي بين‌الدولي و غيردولتي و نيز مطالعاتي كه توسط كارشناسان مستقل در جريان پروسه تداركاتي قبل از كنفرانس جهاني حقوق بشر صورت گرفت،
بند 10
با استقبال از سال بين‌المللي "مردم بومي دنيا در سال 1993" كه تأييد مجددي بر تعهد جامعه بين‌المللي براي تضمين برخورداري مردم بومي از همه موارد حقوق بشر و آزاديهاي اساسي و احترام به ارزش و تنوع فرهنگها و هويت‌هاي آنها بود،
بند 11
با توجه به روح و واقعيت‌هاي زمان ما، از ملتهاي دنيا و همه كشورهاي عضو سازمان ملل مي‌خواهد كه به وظيفه جهاني ارتقاء و حمايت از كليه موارد حقوق بشر و آزاديهاي اساسي متعهد باشند تا اينكه برخورداري كامل و جهاني اين حقوق تأمين گردد،
بند 12
مصمم است به اقدامات جديدي جهت حصول به پيشرفت اساسي در زمينه حقوق بشر از طريق افزايش همكاري و همبستگي بين‌المللي دست يازد.
قسمت دوم
پ 1
كنفرانس جهاني حقوق بشر بر تعهد رسمي ( SOLEMN COMMITMENT ) همه كشورها در انجام وظايفشان در ارتقاء جهاني احترام، رعايت و حمايت از همه موارد حقوق بشر و آزاديهاي اساسي براي همه براساس منشور سازمان ملل، ساير اسناد بين‌المللي در زمينه حقوق بشر و حقوق بين‌الملل را مورد تاييد مجدد قرار مي‌دهد. ماهيت جهانشمول اين حقوق و آزاديها اصل مسلم و بلاانتزاع مي‌باشد.
در اين چارچوب گسترش همكاري بين‌المللي در زمينه حقوق بشر جهت تحقق كامل اهداف سازمان ملل اساسي مي‌باشد.
پ 1 مكرر
همه ملتها حق تعيين سرنوشت خود را دارند. با توجه به اين مطلب ملتها حق دارند آزادانه وضعيت سياسي خود را تعيين كنند و آزادانه توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي خود را تعقيب نمايند.
كنفرانس جهاني حقوق بشر با توجه به وضعيت خاص ملتهاي تحت استعمار و ساير اشكال سلطه بيگانه يا اشغال خارجي، حق ملتها در مبادرت به هر عمل مشروع مطابق منشور سازمان ملل در تحقق حق غيرقابل انكار خويش در تعيين سرنوشت خود را برسميت مي‌شناسد. كنفرانس جهاني حقوق بشر محروميت از حق تعيين سرنوشت را بعنوان نقض حقوق بشر تلقي نموده و بر اهميت تحقق مؤثر اين حق تاكيد ميكند.
طبق "اعلاميه 1970 اصول حقوق بين‌المللي در مورد روابط دوستانه و همكاري ميان كشورها طبق منشور سازمان ملل" اين حق نبايستي بعنوان مجوز يا مشوقي براي هر عملي كه منجر به تجزيه يا تهديد كل يا جزيي از تماميت ارضي يا وحدت سياسي كشورهاي داراي حاكميت و مستقل كه طبق اصل حقوق مساوي و حق تعيين سرنوشت ملتها امور خود را در دست دارند و بدين ترتيب داراي دولتي هستند كه نماينده كل مردم متعلق به آن سرزمين و بدون تبعيض از هر نوع مي‌باشد تلقي گردد.
پ 2
ارتقاء و حمايت از كليه موارد حقوق بشر و آزاديهاي اساسي بايستي طبق اصول و اهداف سازمان ملل و بويژه با هدف همكاري بين‌المللي بعنوان اولويت سازمان ملل و بويژه با هدف همكاري بين‌المللي بعنوان اولويت سازمان ملل در نظر گرفته شود. در چارچوب اين اهداف و اصول، ارتقاء و حمايت از كليه موارد حقوق بشر نگراني مشروع جامعه بين‌المللي را تشكيل مي‌دهد. بنابراين ارگانها و آژانس‌هاي تخصصي مربوط به حقوق بشر بايستي بر گسترش و هماهنگي فعاليتهايشان براي اجراي مستمر و عيني اسناد بين‌المللي حقوق بشر كوشا باشند.
پ 3
كليه موارد و جنبه‌هاي حقوق بشر، جهانشمول، غيرقابل تفكيك، مرتبط بهم و وابسته بهم هستند. جامعه بين‌الملي بايستي به حقوق بشر بعنوان يك كليت و با ديد منصفانه و در يك سطح، تأكيد و برابر رفتار نمايد. در حالي كه اهميت ويژگي‌هاي ملي و منطقه‌اي و سوابق مختلف تاريخي، فرهنگي و مذهبي بايستي مدنظر قرار گيرد معهذا وظيفه همه دولتها است كه بدون توجه به نظام‌هاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي كليه موارد حقوق بشر و آزاديهاي اساسي را ارتقاء دهند و از آنها حمايت بعمل آورند.
پ 4
روند ( Process ) حمايت از حقوق بشر بايستي طبق اهداف و اصول مطروحه در منشور سازمان ملل و حقوق بين‌الملل انجام شود.
پ 5
دمكراسي، توسعه و رعايت حقوق بشر و آزاديهاي اساسي وابسته بهم و متقابلاً همديگر را تقويت مي‌كنند. دمكراسي براساس ابراز آزادانه خواست مردم در تعيين نظام سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي خود و شركت در كليه جنبه‌هاي زندگي است. در اين چارچوب، ارتقاء و حمايت از حقوق بشر و آزاديهاي اساسي در سطوح ملي و بين‌المللي بايستي جهانشمول و بدون قيد و شرط باشد. جامعه بين‌المللي بايستي از تقويت و ارتقاء دمكراسي، توسعه و احترام به حقوق بشر و آزاديهاي اساسي در سرتاسر دنيا حمايت بعمل آورد.
پ 5 مكرر
كنفرانس جهاني حقوق بشر تأكيد ميكند كه كشورهاي در حال توسعه متعهد به پروسه دمكراتيك و اصلاحات اقتصادي هستند و اين پروسه كه در تعدادي از كشورهاي آفريقائي در جريان است بايستي مورد حمايت جامعه بين‌المللي قرار گيرد تا اين كشورها در دوره انتقالي به دمكراسي و توسعه اقتصادي موفق شوند.
پ 6
1. كنفرانس جهاني حقوق بشر حق توسعه را به همان نحو كه در اعلاميه حق توسعه آمده است بعنوان يك حق جهانشمولي و غيرقابل انكار و يك بخش لايتجزا از حقوق اساسي بشر مورد تأييد قرار مي‌دهد.
2. همانگونه كه در اعلاميه حق توسعه آمده است انسان ( Human Person ) موضوع اصلي توسعه است.
3. در حاليكه توسعه، برخورداري از حقوق بشر را تسهيل مي‌نمايد عدم توسعه نبايستي توجيه براي نقض حقوق شناخته شده بين‌المللي بشر مورد استفاده قرار گيرد.
4. كشورها بايستي در تضمين توسعه و امحاء موانع بر سر راه توسعه با يكديگر مساعي نمايند. جامعه بين‌المللي بايستي همكاري بين‌المللي مؤثر براي تحقق حق توسعه را تقويب نموده و موانع بر سر راه توسعه را از ميان بردارند.
5. پيشرفت متداوم جهت اجراي حق توسعه مستلزم اتخاذ سياستهاي مؤثر توسعه‌اي در سطح ملي و نيز روابط عادلانه اقتصادي و برخورداري از يك محيط مطلوب اقتصادي در سطح بين‌المللي است.
پ 6 مكرر
حق توسعه بايد به نحوي تحقق يابد بطوريكه نيازهاي توسعه‌اي و محيط زيستي نسلهاي حاضر و آينده را بطور مساوي برآورده سازد. كنفرانس جهاني حقوق بشر اين مطلب را تأييد ميكند كه دفن غيرقانوني زباله‌ها و مواد سمي و خطرناك بالقوه موجب تهديد جدي حقوق بشر در زمينه حيات و بهداشت مي‌شود.
بهمين خاطر كنفرانس جهاني حقوق بشر از همه كشورها مي‌خواهد كه كنوانسيون‌هاي موجود در زمينه دفن مواد و زباله‌هاي سمي و خطرناك را تصويب و قويا آنها را به مورد اجرا بگذارند و براي ممانعت از دفن غيرقانوني اين مواد همكاري نمايند.
هر كس حق دارد كه از فوايد پيشرفت علمي و كاربردهاي آن بهره‌مند گردد. كنفرانس جهاني توجه ميكند كه برخي از پيشرفتها بويژه در زمينه علوم بيوداروئي و حياتي و نيز اطلاعات تكنولوژيكي ممكن است بالقوه عواقب منفي براي يكپارچگي، كرامت و حقوق بشر افراد داشته باشد. لذا كنفرانس دعوت به همكاري بين‌المللي براي حفظ و رعايت كامل حقوق بشر و كرامت انساني در اين زمينه كه موجب نگراني جهاني است مي‌نمايد.
پ 6 مكرر 2
كنفرانس جهاني از جامعه بين‌المللي مي‌خواهد كه از هر گونه تلاش براي رفع مشكل بدهي خارجي كشورهاي در حال توسعه دريغ نورزد تا اينكه در سعي اين دولتها براي دستيابي به تحقق كامل حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مردم اين كشورها مساعدت شود.
پ 7
بر كشورها و سازمانهاي بين‌المللي است كه با همكاري با سازمانهاي غيردولتي شرايط مطلوب در سطح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي براي تضمين برخورداري كامل و مؤثر از حقوق بشر را فراهم آورند.
كشورها بايستي همه موارد نقض حقوق بشر و عوامل بوجود آورنده آنها و نيز موانع برخورداري از اين حقوق را از ميان بردارند.
پ 7 مكرر
وجود گسترده فقر شديد مانع از برخورداري كامل و مؤثر از حقوق بشر مي‌شود. رفع عاجل و امحاء نهايي آن بايستي در اولويت بالاي برنامه‌هاي جامعه بين‌المللي باقي بماند.
پ 8
احترام به حقوق بشر و آزاديهاي اساسي بدون تبعيض از هر نظر، يك قاعده اساسي حقوق بشر بين‌المللي است. امحاء عاجل و همه جانبه كليه اشكال نژادپرستي و تبعيض‌نژادي، تنفر از بيگانه و نابردباري‌هاي مربوط به آن از وظايف داراي اولويت براي جامعه بين‌المللي است. دولتها بايستي اقدامات مؤثر براي جلوگيري و مبارزه با آنها بعمل آورند. گروه‌ها، نهادها، سازمانهاي بين‌الدولي و غيردولتي وافراد ترغيب مي‌شوند كه به تلاشهاي خود براي همكاري و هماهنگي فعاليتها عليه اين شرارتها شدت بخشند.
پ 8 مكرر
كنفرانس جهاني از پيشرفت بعمل آمده در زمينه آپارتايد استقبال ميكند و از جامعه بين‌المللي و سيستم سازمان ملل مي‌خواهد كه به اين روند مساعدت نمايند.
علاوه بر اين كنفرانس جهاني تداوم اعمال خشونت عليه مبارزات صلح‌آميز كه جهت در هم پاشيدن آپارتايد صورت مي‌گيرد را تقبيح ميكند.
پ 8 مكرر 2
اعمال، روشها و شيوه‌هاي تروريستي در كليه اشكال و تبلورهايش و نيز ارتباط آن در برخي از كشورها با قاچاق مواد مخدر فعاليتهايي هستند كه با هدف نابودي حقوق بشر و آزاديهاي اساسي و دمكراسي، تهديد تماميت ارضي، امنيت كشورها و بي‌ثبات نمودن دولتهائي كه بطور قانوني ايجاد شده‌اند صورت مي‌گيرد. جامعه بين‌المللي بايستي با انجام اقدامات لازم همكاري براي مبارزه و مقابله با تروريسم بيافزايد.
پ 9
حقوق بشر زنان و دختران غيرقابل انكار است و بخش لايتجزا و غيرقابل تفكيك حقوق جهاني بشر را تشكيل مي‌دهد. شركت كامل و مساعدت زنان در حيات سياسي، مدني، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در سطح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي و امحاء كليه اشكال تبعيض بر اساس جنس از اولويت اهداف جامعه بين‌المللي است.
خشونت براساس جنس و كليه اشكال اذيت و آزار و استثمار جنسي از جمله اعمالي كه ناشي از تعصبات فرهنگي و قاچاق بين‌المللي كه با كرامت و ارزش بشر مغاير است بايستي از بين برود. اين امر مي‌تواند از طريق اقدامات قانوني و ملي و همكاري بين‌المللي در زمينه توسعه اقتصادي و اجتماعي، آموزش و پرورش، بهداشت و حمايت اجتماعي حاصل شود.
حقوق بشر زنان بخش لايتجزاي فعاليتهاي حقوق بشر سازمان ملل براي ارتقاء اسناد حقوق بشر مربوط به زنان را تشكيل مي‌دهد. كنفرانس جهاني از دولتها، نهادها و سازمانهاي بين‌الدولي و غيردولتي مي‌خواهد كه به تلاشهاي خود در حمايت و ارتقاء حقوق بشر زنان و دختران وسعت بخشند.
پ 10
با توجه به اهميت ارتقاء و حمايت از حقوق افراد متعلق به اقليتها و مساعدتي كه اين امر در ثبات سياسي و اجتماعي كشورهائي كه اين افراد در آنها بسر مي‌برند دارد، كنفرانس جهاني حقوق بشر بر وظيفه دولتها براي تضمين حق افراد متعلق به اقليتها در برخورداري كامل و مؤثر از حقوق بشر و آزاديهاي اساسي بدون تبعيض از هر نظر و تساوي كامل در برابر قانون طبق "اعلاميه سازمان ملل در زمينه حقوق افراد متعلق به اقليتهاي قومي مذهبي و زباني" تأكيد مي‌نمايد.
افراد متعلق به اقليتها حق دارند بطور آزادانه و بدون دخالت يا هر گونه تبعيض از فرهنگ خود برخوردار شوند و شعائر مذهبي خود را به عمل آورند و در منزل و محافل عمومي به زبان خود تكلم كنند.
پ 11
كنفرانس جهاني كرامت ذاتي و مساعدت منحصر به فرد مردم بومي در توسعه و كثرت ( Plurality ) جامعه را تأييد ميكند و قويا بر تعهد جامعه بين‌المللي براي بهبود وضعيت اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي و برخورداري آنان از فوائد توسعه تصريح مي‌نمايد. كشورها بايستي شركت كامل و آزادانه مردم بومي در كليه جنبه‌هاي جامعه بويژه موضوعاتي كه مبتلا به آنان مي‌باشد را تضمين نمايند. با توجه به اهميت ارتقاء و حمايت از حقوق مردم بومي و مساعدتي كه چنين ارتقاء و حمايتي در ثبات سياسي و اجتماعي كشورهائيكه اين مردم در آنها زندگي مي‌كنند دارد، كشورها بايستي طبق حقوق بين‌الملل اقدامات مثبت و مقتضي را براي تضمين احترام به كليه موارد حقوق بشر و آزاديهاي اساسي مردم بومي براساس تساوي و عدم تبعيض بعمل آورند و ارزش و تنوع هويت‌ها، فرهنگها و سازمان اجتماعي آنها را برسميت بشناسند.
پ 12
كنفرانس جهاني با استقبال از الحاق گروه زيادي از كشورها به ميثاق حقوق كودك و با توجه به برسميت شناختن حقوق بشر كودكان در اعلاميه و برنامه عملي كه در اجلاس سران بتصويب رسيد خواستار الحاق جهاني به ميثاق مذكور تا سال 1995 مي‌گردد و از كشورهاي عضو مي‌خواهد از طريق تصويب لايحه‌هاي قانوني و اقدامات اداري و ساير تدابير لازم و اختصاص حداكثر ممكن از منابع موجود خود بطور مؤثر، ميثاق مذكور را به مورد اجرا گذارند. در كليه اقدامات مربوط به كودكان بايستي عدم تبعيض و رعايت هر چه بيشتر منافع كودكان مورد توجه قرار گيرد و نظرات آنان ملحوظ گردد. مكانيزم‌هاي ملي و بين‌المللي و برنامه‌هائي براي تقويت دفاع و حمايت از كودكان بويژه دختران، كودكان بي‌سرپرست، كودكان خياباني، كودكاني كه از نظر اقتصادي و جنسي تحت استثمار قرار دارند، از جمله كودكاني كه براي مطامع ديگران در تهيه مطالب مستهجن، فحشاء يا فروش اعضا و جوارح مورد استفاده قرار مي‌گيرند، كودكان بيمار از جمله كودكان مبتلاء به بيماري‌هاي ايدز، كودكان آواره، كودكاني كه در بازداشت بسر مي‌برند، استفاده از كودكان در درگيريهاي مسلحانه و نيز كودكاني كه قرباني گرسنگي، اعتياد و ساير بلاياي غيرمترقبه مي‌باشند بايد تهيه و به مورد اجرا گذاشته شود. همكاري و اتحاديه بين‌المللي جهت حمايت از اجراي اين ميثاق و حقوق كودكان بعنوان اولويت برنامه حقوق بشر سيستم گسترده سازمان ملل بايد تقويت گردد.
كنفرانس جهاني همچنين تأكيد ميكند كه كودكان براي توسعه كامل و هماهنگ شخصيت خود نياز دارند كه در يك محيط خانوادگي كه بايستي بنوبه خود مورد حمايت گسترده‌تر قرار گيرد رشد و بزرگ شوند.
پ 12 مكرر
توجه ويژه‌اي بايد در حق معلولين از جمله شركت فعال و بدون تبعيض آنان در جامعه و برخورداري آنان از كليه حقوق بشر و آزاديهاي اساسي بعمل آيد.
پ 13
كنفرانس جهاني حقوق بشر تأكيد ميكند كه هر فرد كه تحت اذيت و آزار قرار دارد بدون تبعيض از هر نظر حق دارد در صدد جستجوي پناهندگي به كشورهاي ديگر و برخورداري از حق پناهندگي باشد و حق دارد به كشور خودش بازگردد. در همين رابطه كنفرانس جهاني بر اهميت اعلاميه جهاني حقوق بشر، كنوانسيون 1951 در مورد وضعيت پناهندگان، پروتكل 1967 و اسناد منطقه‌اي در اين زمينه تأكيد مي‌نمايد. كنفرانس از كشورهائي كه همچنان تعداد زيادي از پناهندگان را در سرزمين خود قبول كرده و ميزبان آنها مي‌باشند و نيز دفتر كميسارياي عالي پناهندگان بخاطر اهتمامي كه در انجام مأموريت محوله دارد تشكر و سپاسگزاري مي‌نمايد. علاوه بر اين كنفرانس از دفتر آژانس سازمان ملل براي كار و رفاه پناهندگان فلسطيني در خاور نزديك سپاسگزاري مي‌نمايد.
كنفرانس جهاني حقوق بشر اين مطلب را تأييد ميكند كه نقض فاحش حقوق بشر از جمله در درگيريهاي مسلحانه از عوامل پيچيده‌اي است كه منجر به آواره شدن مردم مي‌شود.
كنفرانس جهاني حقوق بشر تأييد ميكند كه با توجه به پيچيدگي بحران جهاني پناهندگان و طبق منشور سازمان ملل، اسناد بين‌المللي ذيربط و اتحاد بين‌المللي و با روحيه مشاركت در قبول بار پناهندگان، يك رهيافت همه جانبه از طرف جامعه بين‌المللي براساس هماهنگي و همكاري با كشورهاي ذيربط و سازمانهاي مربوطه با توجه به چارچوب اختيارات كميسارياي عالي پناهندگان ضروري است. اين رهيافت‌ها بايستي توسعه استراتژي‌هايي را براي يافتن عوامل بوجود آورنده اين پديده و تأثير آن بر جابجايي و انتقال پناهندگان و آوارگان، تقويت آمادگي در موارد اضطراري و مكانيزم‌هاي پاسخگويي به نيازها، مقررات لازم براي حمايت و كمك مؤثر با توجه به نيازهاي ويژه زنان و كودكان و نيز حصول به راهحلهاي پايدار كه در درجه اول از طريق بازگشت شرافتمندانه و امن و داوطلبانه پناهندگان و راه‌حل‌هايي كه از طرف كنفرانس‌هاي بين‌المللي مربوط به پناهندگان تصويب شده است را شامل گردد.
كنفرانس جهاني حقوق بشر بر مسئوليت دولتها بويژه مسئوليت كشورهاي مبدأ تأكيد ميكند. با توجه به اين رهيافت همه جانبه، كنفرانس جهاني حقوق بشر بر اهميت قائل شده توجه خاص از جمله از طريق سازمانهاي بشردوستانه و بين‌الدولي و يافتن راهحلهاي پايدار به مشكلات مربوط به افراد آواره داخلي از جمله بازگشت امن و داوطلبانه آنها و بازپرويشان تأكيد ميكند. اين كنفرانس نيز طبق منشور سازمان ملل متحد و اصول بشردوستانه بين‌المللي بار ديگر بر اهميت و ضرورت كمكهاي بشردوستانه به قربانيان حوادث طبيعي و غيرطبيعي تأكيد ميكند.
پ 14
نسبت به ارتقاء و حمايت از حقوق افراد متعلق به گروههاي آسيب‌پذير از جمله كارگران مهاجر، امحاء كليه اشكال تبعيض عليه آنان و تقويت و اجراي هر چه مؤثرتر اسناد موجود در زمينه حقوق بشر اهميت زيادي داده شود. كشورها موظفند اقدامات مقتضي در سطح ملي بويژه در زمينه‌هاي آموزشي، بهداشتي و حمايت اجتماعي براي ارتقاء و حمايت از حقوق اقشار آسيب‌پذير جامعه بعمل آورده و شركت آندسته از افراد متعلق به اين اقشار كه مايل به يافتن راه‌حل‌هايي براي مشكلاتشان هستند را فراهم آورد.
پ 14 مكرر
كنفرانس جهاني تأييد ميكند كه فقر شديد و محروميت اجتماعي بعنوان نقض كرامت انساني تلقي مي‌شود و لازم است اقدامات عاجلي براي حصول به دانش و اطلاعات بهتري از فقر شديد و عوامل بوجود آورنده آن از جمله عواملي كه ناشي از مشكلات توسعه‌اي مي‌شود بعمل آيد تا حقوق بشر افراديكه از فقر شديد رنج مي‌برند تأمين شود و فقر شديد و محروميت اجتماعي از ميان برداشته شود و برخورداري از فوائد پيشرفت اجتماعي ارتقاء يابد. لازم است كشورها شركت مردم فقير در مراحل تصميم‌گيري در جامعه‌اي كه در آن زندگي مي‌كنند را تسهيل نموده و حقوق بشر اين افراد را ارتقاء دهند و اقدامات لازم را براي مبارزه با فقر شديد بعمل آورند.
پ 15
كنفرانس جهاني از پيشرفت بعمل آمده در تدوين اسناد حقوق بشر كه روندي پويا و در حال تكامل داشته است استقبال نموده و الحاق جهاني به ميثاق‌هاي حقوق بشر را ترغيب مي‌نمايد. كليه كشورها تشويق مي‌شوند كه به اين اسناد بين‌المللي ملحق شوند و تا حد ممكن از قائل شدن تحفظ نسبت به مقررات مندرج در آنها اجتناب ورزند.
پ 16
هر كشوري بايستي چارچوب مؤثر جهت جبران ناملايمات و خسارات ناشي از نقض‌هاي حقوق بشر فراهم آورد لازمه تحقق كامل و بدون تبعيض حقوق بشر روند دمكراسي و توسعه اقتصادي مستمر وجود دستگاه قضاييه از جمله ارگانهاي مجري قانون و دادستاني‌ها علي‌الخصوص وجود يك نظام قضائي مستقل و وكلاي مستقل براساس استانداردهاي مندرج در اسناد بين‌المللي حقوق بشر مي‌باشند.
پ 17
كنفرانس جهاني ترس و نگراني ( dismay ) خود را از نقض حقوق بشر بويژه نقض‌هايي كه در شكل ژنوسيد، "پاكسازي قومي" و تجاوز به زنان بطور مستمر و وضعيت‌هاي جنگي، ايجاد وضعيتي كه منجر به اخراج دستجمعي و آواره شدن و پناهنده شدن مردم مي‌شود ابراز مي‌دارد. كنفرانس در حاليكه قويا اينگونه اعمال تكان دهنده را محكوم مي‌نمايد مجددا تأكيد ميكند كه مسببين اينگونه جرائم بايستي مجازات شده و اينگونه اعمال عاجلاً متوقف شود.
پ 18
كنفرانس جهاني نگراني شديد خود را از تداوم نقض حقوق بشر در كليه نقاط دنيا كه در بي‌توجهي نسبت به استانداردهاي مندرج در اسناد بين‌المللي حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بين‌المللي صورت مي‌گيرد و عدم جبران خسارت بطور كافي و مؤثر از قربانيان اينگونه اعمال اعلام مي‌دارد.
پ 19
علاوه بر آن كنفرانس جهاني حقوق بشر نگراني خو را از نقض گسترده و مستمر حقوق بشر و وضعيت‌هايي كه در نقاط مختلف دنيا همچنان موانع جدي در برخورداري از حقوق بشر را فراهم ميكند اعلام داشته و آنرا محكوم مي‌نمايد. از جمله موارد اين نقض‌ها و موانع شكنجه و رفتارها يا مجازات‌هاي خشن، غيرانساني و خفت‌آور، اعدام‌هاي اختصاري و خودسرانه، بازداشت‌هاي خودسرانه، ناپديد شدن افراد، كليه اشكال نژادپرستي، تبعيض نژادي و آپارتايد، اشغال خاك يك كشور توسط نيروهاي خارجي و سلطه‌بيگانه، تنفر از بيگانه، فقر، گرسنگي و ساير محروميت‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، نابردباري مذهبي، تروريسم، تبعيض عليه زنان و فقدان حاكميت قانون مي‌باشد.
پ 19 مكرر
كنفرانس جهاني حقوق بشر از كشورها مي‌خواهد تا از هر اقدام يكجانبه‌اي كه مطابق حقوق بين‌الملل و منشور سازمان ملل نمي‌باشد و مانع روابط تجاري ميان كشورها است و تحقق كامل حقوق بشر كه در اعلاميه جهاني حقوق بشر بويژه حق هر كس به برخورداري از يك سطح مناسب زندگي براي تندرستي و رفاه لازم مي‌باشد از جمله تغذيه و مراقبت پزشكي، بهداشت و خدمات ضروري اجتماعي تصريح شده است ممانعت ورزد. كنفرانس جهاني تأكيد دارد كه مواد غذائي نبايد بعنوان يك ابزار براي اعمال فشار سياسي مورد استفاده قرار گيرد.
پ 20
كنفرانس جهاني تأييد ميكند كه كشورها موظفند طبق اعلاميه جهاني حقوق بشر و ميثاق بين‌المللي حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي و ساير اسناد بين‌المللي در زمينه حقوق بشر تضمين نمايند كه تحصيلات و آموزش با هدف تقويت احترام به حقوق بشر و آزاديهاي اساسي باشد. كنفرانس جهاني بر ارجحيت گنجانيده موضوع حقوق بشر در برنامه‌هاي آموزشي تأكيد ميكند و از همه دولتها مي‌خواهد به اين امر توجه نمايند. تحصيلات و آموزش بايستي به حصول درك بيشتر، بردباري، صلح و روابط دوستانه ميان ملتها نژادها و فرق مذهبي كمك نمايد و مشوقي براي فعاليتهاي سازمان ملل در تعقيب اين اهداف باشد.
پ 21
بايد بر تلاش‌هايي كه جهت ايجاد شرايطي كه بواسطه آن هر شخصي بتواند از حقوق جهاني بشر و آزاديهاي اساسي برخوردار باشد افزوده شود و كشورهايي كه در اين امر نياز به مساعدت دارند كمك لازم ارائه گردد. دولتها، سازمان ملل و ساير سازمانهاي بين‌الدولي ترغيب مي‌شوند كه بر حجم منابعي كه جهت برنامه با اهداف ذيل تنظيم مي‌نمايند بطور چشمگيري بيفزايند، قانونگذاري ملي، نهادهاي ملي و زيربناهاي مربوط به حفظ حاكميت قانون و دمكراسي، كمك در زمينه انتخابات، آگاهي دادن به حقوق بشر از طريق آموزش، تعليم و تحصيل و شركت عموم مردم و جامعه مدني.
پ 22
برنامه‌هاي خدمات مشورتي و همكاري فني تحت نظارت مركز حقوق بشر بايستي بطور مؤثر تقويت شود و از تنوع بيشتري برخوردار باشد و بدين ترتيب كمك عمده‌اي در رعايت حقوق بشر بنمايد. از كشورها خواسته مي‌شود تا به كمكهاي خود تحت اين برنامه هم از طريق بودجه عادي سازمان ملل و هم از طريق كمكهاي داوطلبانه بيافزايند.
اجراي كامل و مؤثر فعاليتهاي سازمان ملل در ارتقاء و حمايت از حقوق بشر بايستي اهميت زيادي را كه از طريق منشور سازمان ملل به حقوق بشر داده شده است، نيازها و خواسته‌هاي فعاليتهاي حقوق بشر سازمان ملل كه از طرف كشورهاي عضو مأمويرت داده مي‌شود را منعكس نمايد. بهمين منظور فعاليتهاي حقوق بشر سازمان ملل بايستي از طريق افزايش منابع مالي تأمين گردد.
پ 23
كنفرانس جهاني حقوق بشر نقش مهم و سازنده نهادهاي ملي براي ارتقاء حمايت از حقوق بشر، بويژه در ظرفيت مشورتي خود نزد مقامات ذيربط، نقش آنان و جبران نقض حقوق بشر، نشر اطلاعات مربوط به حقوق بشر و آموزش حقوق بشر را مورد تأييد قرار مي‌دهد.
پ 24
ترتيبات منطقه‌اي نقش اساسي در ارتقاء و حمايت از حقوق بشر ايفاء مي‌نمايند. آنها بايد استانداردهاي جهاني حقوق بشر را كه در اسناد بين‌المللي حقوق بشر مندرج است تقويت و حمايت نمايند.
كنفرانس جهاني تلاش‌هايي را كه جهت تقويت اينگونه ترتيبات و افزايش فعاليتهاي حقوق بشر سازمان ملل را مورد تأييد قرار مي‌دهد.
كنفرانس جهاني ضرورت بررسي امكان ايجاد ترتيبات منطقه‌اي و منطقه‌هاي فرعي براي ارتقاء و حمايت از حقوق بشر در مناطقي كه اينگونه ترتيبات هنوز وجود ندارد را مورد تأكيد قرار مي‌دهد.
پ 25
كنفرانس جهاني حقوق بشر اهميت نقش سازمانهاي غيردولتي در ارتقاء حقوق بشر و فعاليتهاي بشر دوستانه در سطح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي را به رسميت مي‌شناسد. كنفرانس كمك اينگونه سازمانها در افزايش آگاهي عموم از موضوعات حقوق بشر، در هدايت آموزش و تحقيقات در اين زمينه، ارتقاء و حمايت از حقوق بشر و آزاديهاي اساسي را مورد توجه قرار مي‌دهد. در حالي كه تأييد ميكند مسئوليت اساسي تدوين اسناد مربوط به حقوق بشر با دولتها است، معهذا نقش و كمك سازمانهاي غيردولتي در اين روند را مورد تأييد قرار مي‌دهند. به همين منظور كنفرانس جهاين اهميت ادامه بحث و گفتگو و همكاري ميان دولتها و سازمانهاي غيردولتي را مورد تأكيد قرار مي‌دهد. سازمانهاي غيردولتي و اعضاي آنها كه بطور اصيل و واقعي در زمينه حقوق بشر فعاليت دارند بايستي از حقوق بشر و آزاديهاي شناخته شده در اعلاميه جهاني حقوق بشر و از حمايت قوانين داخلي برخوردار باشند. از اين حقوق و آزاديها نبايستي برخلاف اهداف و اصول منشور سازمان ملل استفاده شود. در انجام فعاليتهاي حقوق بشري سازمانهاي غيردولتي در چارچوب قوانين داخلي و اعلاميه‌هاي جهاني حقوق بشر نبايد دخالت نمود.
پ 26
كنفرانس جهاني با تأكيد بر اهميت اطلاعات عيني، مسئولانه و بيطرفانه در زمينه موضوعات مربوط به حقوق بشر و بشردوستانه بر مشاركت هر چه بيشتر رسانه‌هاي جمعي تأكيد مي‌نمايد. اين رسانه‌ها بايستي در چارچوب قوانين داخلي آزاد بوده و مورد حمايت قرار گيرند.
فصل سوم
هماهنگي بيشتر پيرامون حقوق بشر در سيستم سازمان ملل متحد
1. "كنفرانس جهاني"، هماهنگي بيشتر براي حمايت از حقوق بشر و آزاديهاي اساسي در چارچوب سيستم سازمان ملل را توضيح مي‌نمايد. بدين منظور "كنفرانس جهاني" از كليه ارگانهاي سازمان ملل، اركان و آژانس‌هاي تخصصي كه فعاليتهاي آنها در ارتباط با حقوق بشر است مي‌خواهد كه بمنظور تقويت، عقلايي كردن و در يك جريان قرار دادن فعاليتهايشان، با در نظر گرفتن نياز به پرهيز از دوباره كاري نالازم، با يكديگر همكاري نمايند. همچنين كنفرانس جهاني به دبيركل توصيه ميكند، كارشناسان عاليرتبه ارگانهاي ذيربط سازمان ملل و آژانس‌هاي تخصصي، در جلسات سالانه خود، علاوه بر هماهنگ كردن فعاليتهايشان اثرات استراتژي‌ها و سياستهاي خود جهت برخورداري از همه حقوق بشر را ارزيابي نمايند.
2. بعلاوه، "كنفرانس جهاني" از سازمانهاي منطقه‌اي و نهادهاي برجسته مالي و توسعه بين‌المللي و منطقه‌اي نيز مي‌خواهد كه اثرات سياست‌ها، برنامه‌هاي خود در ارتباط با برخورداري از حقوق بشر را ارزيابي نمايند.
2 مكرر. "كنفرانس جهاني" تصديق ميكند كه آژانس‌هاي تخصصي و ارگانها و نهادهاي سيستم‌هاي سازمان ملل و نيز ديگر سازمانهاي بين‌الدولي كه فعاليتهاي آنان در ارتباط با حقوق بشر است، در تنظيم، ارتقاء و اجراي استانداردهاي حقوق بشر، در محدوده اختيارات مربوط به خود نقش حياتي ايفا مي‌نمايند و مي‌بايست نتايج كنفرانس جهاني را در چارچوب زمينه‌هاي صلاحيت خود مورد اهميت قرار دهند.
3. "كنفرانس جهاني" قوياً توصيه ميكند كه به منظور تشويق و تسهيل در تصويب الحاق يا (ابقاء) معاهدات بين‌المللي حقوق بشر و پروتكل‌هاي تصويب شده آن در چارچوب سيستم سازمان ملل و با هدف پذيرفته شدن جهاني شدن آن تلاش همگاني صورت گيرد. دبيركل مي‌بايست با مشورت با ارگانهاي ناظر بر اجراي معاهدات، برقراري گفتگوها با كشورهايي كه به معاهدات حقوق بشر ملحق نشده‌اند را به منظور شناسايي موانع، و طرق غلبه بر آنها مورد توجه قرار دهد.
4. "كنفرانس جهاني" كشورها را تشويق به محدود كردن ميزان هر گونه تحقيقاتي كه نسبت به ابزارهاي بين‌المللي حقوق بشر دارند و تنظيم حتي‌الامكان دقيق و محدود تحفظات مي‌نمايد، و اينكه اطمينان حاصل كنند هيچيك از آنها با قصد و هدف معاهده ذيربط ناسازگار نبوده و بطور منظم تحفظات را به اين اميد كه از ميان برداشته شوند مورد بررسي قرار دهند.
5. "كنفرانس جهاني" نياز به حفظ انسجام استانداردهاي موجود بين‌المللي با كيفيت بالا و پرهيز از گسترش ابزارهاي حقوق بشر را تصديق نموده، رهنمودهاي مربوط به تنظيم ابزارهاي جديد بين‌المللي مندرج در قطعنامه 12/41 مجمع عمومي را مورد تأكيد قرار داده و از ارگانهاي حقوق بشر سازمان ملل مي‌خواهد، هنگام بررسي تنظيم استانداردهاي جديد بين‌المللي، رهنمودهاي فوق را مورد نظر قرار دهند، با ارگانهاي ناظر بر حسن اجراي معاهدات حقوق بشر پيرامون لزوم تنظيم استانداردهاي جديد مشورت كنند و از دبيرخانه درخواست انجام بررسي‌هاي فني ابزارهاي پيشنهاد شده جديد را بنمايند.
6. "كنفرانس جهاني" توصيه ميكند در موارد و هنگام لزوم و بنا به درخواست كشورهاي مورد نظر عضو، مأمورين حقوق بشر به دفاتر منطقه‌اي سازمان ملل، بمنظور انتشار اطلاعات و ارائه آموزش و كمكهاي فني ديگر در زمينه حقوق بشر اعزام شوند. لازم است آموزش حقوق بشر به كارشناسان سازمان ملل كه براي خدمت در امور مربوط به حقوق بشر اعزام مي‌شوند تشكيل شود.
7. "كنفرانس جهاني" از برپايي اجلاس‌هاي اضطراري "كميسيون حقوق بشر" بعنوان يك ابتكار مثبت و از اينكه طرق ديگر مقابله با تجاوزات حاد به حقوق بشر توسط ارگانهاي ذيربط سيستم سازمان ملل مورد توجه قرار گيرد استقبال مي‌نمايد.
منابع
1. "كنفرانس جهاني" با نگراني از نابرابري فزاينده بين فعاليتهاي "مركز حقوق بشر" و منابع انساني، مالي و غيره موجود براي انجام آن «فعاليتها و با در نظر گرفتن اينكه منابع، براي ديگر برنامه‌هاي مهم سازمان ملل مورد نياز است، از دبيركل و مجمع عمومي مي‌خواهد تا از درون بودجه‌هاي عادي موجود و آتي سازمان ملل، براي افزايش قابل ملاحظه منابع جهت انجام برنامه‌هاي حقوق بشر اقدامات فوري بعمل آورده، و براي فراهم آوردن منابع فوق سريعاً اقدام نمايد.
2. در اين چارچوب، بايد سهم بيشتري از بودجه عادي مستقيماً به "مركز حقوق بشر"، براي پوشش هزينه‌ها و كليه هزينه‌هاي ديگري كه به عهده "مركز حقوق بشر" است از جمله آنهايي كه به ارگانهاي حقوق بشر سازمان ملل مربوط هستند اختصاص يابد. تأمين مالي داوطلبانه فعاليتهاي همكاري‌هاي فني "مركز"، مي‌تواند به تقويت اين بودجه كمك كند، "كنفرانس" خواستار كمكهاي سخاوتمندانه به صندوق‌هاي اماني موجود است.
3. "كنفرانس جهاني" از دبيركل و مجمع عمومي درخواست تأمين منابع كافي انساني، مالي و غيره براي "مركز حقوق بشر" را دارد تا (اين ارگان) بتواند فعاليتهاي خود را بطور مؤثر، كارآمد و سريع انجام دهد.
4. "كنفرانس جهاني" با توجه به نيازها به تضمين اينكه منابع انساني و مالي براي انجام فعاليتهاي حقوق بشر، همانگونه كه توسط ارگانهاي بين‌الدولي توصيه شده، موجود است، از دبيركل مي‌خواهد، براساس ماده 101 "منشور سازمان ملل"، و كشورهاي عضو، بمنظور تأمين آن منابع، به نحوي كه با اختيارات فزاينده تخصيص داده شده به "دبيرخانه" متناسب باشد رهيافت منسجمي اتخاذ نمايد. "كنفرانس" از دبيركل دعوت مي‌نمايد كه بررسي كند آيا در برنامه چرخش بودجه، براي تضمين اجراي بموقع و مؤثر فعاليتهاي حقوق بشر به همانگونه كه توسط كشورهاي عضو توصيه شده، نياز به اصلاح روندها، لازم يا مؤثر مي‌باشد يا خير.
مركز حقوق بشر
1. كنفرانس جهاني بر اهميت تقويت مركز حقوق بشر سازمان ملل تأكيد ميكند.
2. مركز حقوق بشر مي‌بايست نقش مهمي در هماهنگي و جلب توجهات گسترده براي حقوق بشر را ايفاء نمايد.
نقش كانوني مركز حقوق بشر در شرايطي بنحو عالي تحقق مي‌يابد كه اين مركز بتواند با ساير ارگانهاي سازمان ملل هماهنگي كامل داشته باشد. كنفرانس جهاني، با تشخيص اهميت نقش اجزاء تشكيل دهنده حقوق بشر در ترتيبات ويژه مربوط به عمليات حفظ صلح توسط سازمان ملل توصيه مي‌نمايد كه دبيركل تجربه گزارش دهي، و توانايي‌هاي مركز حقوق بشر و مكانيزم‌هاي حقوق بشر را در انطباق با منشور سازمان ملل مورد ملاحظه قرار دهد. نقش هماهنگ‌كننده مركز حقوق بشر همچنين براين مطلب دلالت دارد كه دفتر مركز حقوق بشر در نيويورك تقويت شده است.
3. امكانات كافي مركز حقوق بشر براي سيستم گزارشگران موضوعي و كشوري، كارشناسان، گروههاي كاري و كميته‌هاي بوجود آمده از ابزارهاي بين‌المللي حقوق بشر مي‌بايست تضمين گردد. پيگيري توصيه‌ها بايستي بعنوان يك موضوع با اولويت مورد ملاحظه كميسيون حقوق بشر قرار گيرد.
4. مركز حقوق بشر مي‌بايست نقش عمده‌تري در ارتقاء حقوق بشر ايفاء نمايد و اين نقش بايستي از طريق همكاري با كشورها و توسط يك برنامه خدمات مشورتي و مساعدت‌هاي فني توسعه يافته شكل گيرد. بدين منظور صندوق‌هاي داوطلبانه موجود مي‌بايست بنحو اساسي توسعه يافته و بنحو كارآراتر و هماهنگ‌تري مديريت شوند. كليه فعاليتها مي‌بايست از قواعد مربوط به پروژه مديريت آشكار، برنامه منظور بر ارزيابي پروژه كه بصورت ادواري صورت مي‌گيرد تبعيت نمايند. در اين راستا نتيجه اين گونه ارزيابي‌ها و ساير اطلاعات مربوطه بايستي مرتباً در دسترس باشد. مركز حقوق بشر مي‌بايست بويژه همه ساله حداقل يك اجلاس اطلاعاتي برگزار كنند كه كليه كشورهاي عضو و سازمان‌هايي كه مستقيماً در پروژه‌ها و برنامه‌هاي آن نقشي دارند بتوانند در آن شركت نمايند.
متناسب كردن و تقويت دستگاه حقوق بشر سازمان ملل، از جمله موضوع ايجاد كميسارياي عالي سازمان ملل براي حقوق بشر
1. "كنفرانس جهاني" ضرورت ادامه متناسب كردن دستگاه حقوق بشر سازمان ملل با نيازهاي جاري و آتي جهت ارتقاء و حمايت حقوق بشر، بنحوي كه در بيانيه حاضر منعكس شده و در چارچوب توسعه‌اي متوازن و پايا براي همه مردم را مورد تصديق قرار مي‌دهد. ارگانهاي حقوق بشر سازمان ملل، بويژه بايد هم آهنگي، كارآئي و تأثيرگذاري خود را بهبود بخشند.
2. "كنفرانس جهاني حقوق بشر" به مجمع عمومي توصيه ميكند هنگام بررسي گزارش "كنفرانس" در چهل و هشتمين اجلاس خود، به بررسي موضوع ايجاد "كميسارياي عالي حقوق بشر" و حمايت از همه حقوق بشر اولويت قائل شود.
تساوي، كرامت و بردباري
الف. نژادپرستي، تبعيض نژادي، تنفر از بيگانه و ديگر اشكال نابردبار
1. "كنفرانس جهاني" محو نژاد پرستي، تبعيض نژادي، بويژه در اشكال بنيادي شده آنها، نظير آپارتايد، يا منتج از مكاتب برتري يا انحصاريت نژادي يا اشكال معاصر و مظاهر نژادپرستي را بعنوان عمده‌ترين هدف جامعه بين‌المللي و برنامه ارتقاء جهانشمول حقوق بشر مورد توجه قرار مي‌دهد.
ارگانها و آژانس‌هاي سازمان ملل مي‌بايد تلاشهاي خود را براي اجراي چنين برنامه كاري كه به "سومين دهه مبارزه با نژادپرستي و تبعيض‌نژادي " مربوط است و نيز مأموريت‌هاي بعدي به همين منظور را تقويت نمايند.
"كنفرانس جهاني" قوياً از جامعه بين‌المللي تقاضاي كمك سخاوتمندانه به "صندوق اماني برنامه دهه مبارزه با نژادپرستي و تبعيض نژادي" را دارد.
2. "كنفرانس جهاني" از همه دولتها انجام اقدامات فوري واتخاذ سياستهاي قاطع براي جلوگيري و مبارزه با كليه اشكال و مظاهر نژادپرستي، تنفر از بيگانه يا نابردباري مربوط به آن در هر كجا كه لازم باشد را با وضع قوانين مناسب، از جمله اقدامات كيفري، و با ايجاد نهادهاي ملي براي مبارزه با چنين پديده‌هايي خواستار است.
3. "كنفرانس جهاني" از تصميم "كميسيون حقوق بشر" مبني بر تعيين يك گزارشگر ويژه براي اشكال معاصر نژادپرستي، تبعيض نژادي، تنفر از بيگانه و نابردباري‌هاي مربوط به آن استقبال ميكند. همچنين "كنفرانس جهاني " از همه كشورهاي عضو "كنوانسيون بين‌المللي محو كليه اشكال تبعيض نژادي تقاضا دارد تنظيم اعلاميه‌اي تحت ماده 4 كنوانسيون را مورد توجه قرار دهند.
4. "كنفرانس جهاني" از كليه دولتها مي‌خواهد تا طبق تعهدات بين‌المللي جهت مقابله با نابردباري و تجاوزات مربوط به آن در خصوص مذهب يا اعتقادات از جمله اعمال تبعيض عليه زنان و از جمله بيحرمتي به اماكن مذهبي را بكار برده، حق افراد به داشتن آزادي افكار، عقايد، بيان و مذهب را به رسميت بشناسند.
همچنين "كنفرانس" از كليه كشورها دعوت ميكند تا مفاد "اعلاميه محو كليه اشكال نابردباري و تبعيض مبتني بر مذهب يا اعتقاد" را به مورد اجرا بگذارند.
5. "كنفرانس جهاني" تأكيد مي‌نمايد كه كليه افراديكه دست به اقدامات جنايي در ارتباط با پاكسازي نژادي مي‌زنند يا اجازه آنرا مي‌دهند، شخصاً براي اين چنين تجاوزات به حقوق بشر مسئول و پاسخگو بوده و اينكه جامعه بين‌المللي مي‌بايد همه تلاش خود را براي اجراي عدالت در مورد آنانيكه قانوناً مسئول اين چنين تجاوزاتي هستند بكار برد.
6. "كنفرانس جهاني" از كليه كشورها مي‌خواهد بطور انفرادي يا دستجمعي جهت مقابله با اعمال پاكسازي نژادي و خاتمه دادن سريع به آن، اقدامات فوري بعمل آورند. قربانيان اين عمل شنبع پاكسازي‌نژادي محق به دريافت درمانهاي مناسب و مؤثر هستند.
ب ـ افراد متعلق به اقليتهاي ملي يا قومي، مذهبي و زباني
1. "كنفرانس جهاني" از كميسيون حقوق بشر مي‌خواهد، همانگونه كه در اعلاميه سازمان ملل در خصوص افراد متعلق به اقليتهاي ملي يا قومي مذهبي و زباني درج شده است به منظور ارتقاء و حمايت مؤثر حقوقشان، راه‌ها و امكاناتي را مورد بررسي قرار دهد و در اين راستا كنفرانس جهاني از مركز حقوق بشر مي‌خواهد براساس درخواست دولتهاي ذيربط و بعنوان بخشي از برنامه خدمات مشورتي و كمكهاي فني، مهارت و تخصص‌هاي شايسته در زمينه موضوعات اقليتها و حقوق بشر و همچنين جلوگيري و حل اختلافات در وضعيت‌هاي موجود يا بالقوه‌اي كه اقليتها در آن درگير هستند مساعدت نمايد.
2. "كنفرانس جهاني" كشورها و جامعه بين‌المللي را به ارتقاء و حمايت از حقوق افراد متعلق به اقليتهاي ملي يا قومي مذهبي و زباني همانگونه كه در اعلاميه سازمان ملل در خصوص حقوق افراد متعلق به اقليتهاي ملي يا قومي مذهبي و زباني درج گرديده ترغيب ميكند.
3. اقداماتي كه عندالاقتضاء مي‌بايست انجام شود، شامل تسهيل مشاركت كامل آنها (اقليتهاي ياد شده) در تمامي ابعاد سياسي، اقتصادي، اجتماعي، مذهبي و فرهنگي جامعه و در پيشرفت اقتصادي و توسعه در كشورشان مي‌گردد.
ب (مكرر): مردم بومي
1. كنفرانس جهاني از گروه كاري مربوط به جمعيتهاي بومي كميسيون فرعي جلوگيري از تبعيض و حمايت از اقليتها مي‌خواهد كه كار تنظيم پيش‌نويس اعلاميه حقوق مردم بومي را در يازدهمين اجلاس خود تكميل نمايد.
2. كنفرانس جهاني به كميسيون حقوق بشر توصيه مي‌نمايد كه تجديد مأموريت گروه كاري جمعيتهاي بومي را پس از آنكه گروه مزبور پيش‌نويس اعلاميه جمعيتهاي بومي را تكميل نمود مورد ملاحظه قرار دهد.
3. كنفرانس جهاني همچنين توصيه ميكند كه برنامه‌هاي مربوط به خدمات مشورتي و كمكهاي فني سيستم سازمان ملل به درخواست كمك كشورها كه منافع مستقيمي براي جمعيتهاي بومي آنها در بردارد با نظر مثبت پاسخ دهند. كنفرانس جهاني همچنين توصيه ميكند بدين منظور و در چارچوب كلي تقويت فعاليتهاي مركز حقوق بشر همانگونه كه در اين سند پيش‌بيني شده است منابع انساني و مالي كافي براي مركز فراهم گردد.
4. كنفرانس جهاني كشورها را ترغيب مي‌نمايد تا مشاركت كامل و آزادانه مردم بومي در كليه ابعاد جامعه بويژه در زمينه موضوعاتي كه مربوط به آنها مي‌شود را تضمين نمايد.
5. كنفرانس جهاني تصويب مي‌نمايد كه مجمع عمومي از ژانويه 1994 يك دهه را بعنوان دهه بين‌المللي مردم بومي جهان اعلان نمايد، اين اعلان شامل برنامه‌هاي عملگرايانه‌اي است كه با مشاركت مردم بومي در خصوص آنها تصميم‌گيري مي‌شود. بدين منظور يك صندوق اعتباري داوطلبانه، مناسب مي‌بايست تأسيس شود.
در چارچوب چنين دهه‌اي، تأسيس يك مجمع دائمي براي بومي در سيستم سازمان ملل مي‌بايست مورد ملاحظه قرار گيرد.
ب (مكرر دوم) كارگران مهاجر
ـ كنفرانس جهاني كليه كشورها را ترغيب مي‌نمايد تا حمايت از حقوق بشر تمامي كارگران مهاجر و خانواده‌هايشان را تضمين نمايد.
ـ كنفرانس جهاني ملاحظه ميكند ايجاد شرايطي كه منجر به پرورش بيشتر توازن، هم آهنگي و بردباري بين كارگران مهاجر و بقيه جامعه كشوريكه آنها (كارگران مهاجر) در آن اقامت دارند از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
ـ كنفرانس جهاني از كشورها دعوت ميكند احتمال امضاء و تصويب كنوانسيون بين‌المللي حقوق تمامي كارگران مهاجر و خانواده‌هايشان را در اولين زمان ممكن مورد ملاحظه قرار دهند.
ج ـ موقعيت مساوي و حقوق بشر زنان
1. كنفرانس جهاني، برخورداري كامل و مساوي زنان از كليه حقوق بشر و اينكه اين امر نزد دولتها، سازمان ملل يك موضوع با اولويت تلقي گردد را توصيه ميكند.
كنفرانس جهاني همچنين بر اهميت يكپارچگي و مشاركت كامل زنان هم بعنوان عاملان و هم بعنوان بهره‌مند شوندگان مراحل توسعه تأكيد كرده و نيز اهداف تعيين شده در برنامه اقدامات جهاني براي زنان در جهت توسعه پويا و متساوي همانگونه كه در فصل 24 دستوركار 21 اعلاميه ريو درج شده است تصريح ميكند.
2. وضعيت مساوي و حقوق بشر زنان مي‌بايست با جريان اصلي سيستم فعاليتهاي گسترده سازمان ملل يكي شود. اين موضوعات مي‌بايست بطور مرتب و سيستماتيك در ارگانها و مكانيزم‌هاي مربوطه سازمان ملل مورد توجه و رسيدگي قرار گيرند. بويژه مي‌بايست گام‌هايي بمنظور افزايش همكاري و ارتقاء بيشتر ائتلاف بين مقاصد و اهداف كميسيون موقعيت زنان، كميسيون حقوق بشر، كميته امحاء كليه اشكال تبعيض عليه زنان ( CEDAW )، ( UNIFEM )، برنامه توسعه سازمان ملل ( UNDP ) و ساير آژانس‌هاي سازمان ملل، برداشته شود. در اين زمينه، همكاري و هماهنگي بين مركز حقوق بشر و بخش مربوط به پيشرفت زنان مي‌بايست تقويت شود.
3. كنفرانس جهاني به ويژه بر اهميت تلاش جهت از بين بردن خشونت عليه زنان در جامعه و زندگي خصوصي، امحاءكليه اشكال تهديدات جنسي و سوء استفاده‌هاي جنسي، استثمار و قاچاق زنان، امحاء تبعيض ناشي از جنسيت در اجراي عدالت، و از بين بردن هر گونه اختلافي كه ممكن است بين حقوق زنان و آثار مضر ناشي از اعمال بعضي از روشها و عادات سنتي، تبعيضات فرهنگي و افراط گرائي مذهبي بوجود آيد تأكيد ميكند. كنفرانس جهاني از مجمع عمومي مي‌خواهد پيش‌نويس اعلاميه مربوط به خشونت عليه زنان را تصويب نموده و كشورها را ترغيب نمايد با خشونت عليه زنان مطابق مفاد اعلاميه مزبور مبارزه كنند.
نقض حقوق بشر در شرايط درگيري مسلحانه، نقض اصول اساسي حقوق بشر و قوانين انساندوستانه بين‌المللي است. اينگونه موارد نقض حقوق از جمله قتل، تجاوز سيستماتيك، بهره‌برداري جنسي، بارداري اجباري، بويژه يك واكنش مؤثر را مي‌طلبد.
4. كنفرانس جهاني امحاء كليه اشكال تبعيض علني و مخفيانه عليه زنان را ترغيب ميكند. سازمان ملل مي‌بايست هدف تصويب جهاني كنوانسيون امحاء كليه اشكال تبعيض عليه زنان از سوي تمامي كشورها تا سال 2000 را تشويق نمايد. راه‌ها و روشهاي مخاطب قرار دادن تحفظات بويژه تعداد كثير تحفظات كشورها در قبال كنوانسيون مذكور مي‌بايست تقويت گردد. از جمله كميته امحاء كليه اشكال تبعيض عليه زنان ( CEDAW ) مي‌بايست به كار بررسي تحفظات كشورها در قبال كنوانسيون ادامه دهد. كشورها مي‌بايست ترغيب شوند كه تحفظات خود را كه در مغايرت با مقصود و هدف كنوانسيون مزبور بوده و يا قوانين معاهدات بين‌المللي ناسارگار است بازپس گيرند.
5. ارگانهاي نظارت كننده منبعث از ابزارهاي بين‌المللي حقوق بشر مي‌بايست اطلاعات ضروري را منتشر كنند تا زنان بتوانند بهره‌گيري مؤثرتري از روشهاي اجرائي موجود در پيگيري بهره‌مند شدن كامل و مساوي حقوق بشر و بدون تبعيض‌شان داشته باشند. همچنين بمنظور تقويت اجراء تعهد به تساوي و حقوق بشر زنان روشهاي جديدي مي‌بايست اتخاذ گردد. كميسيون وضعيت زنان ( CSW ) و كميته امحاء كليه اشكال تبعيض عليه زنان ( CEDAW ) مي‌بايست سريعاً احتمال معرفي حق ارائه شكايت از طريق آماده نمودن يك پروتكل اختياري به كنوانسيون امحاء كليه اشكال تبعيض عليه زنان را مورد بررسي قرار دهند.
كنفرانس جهاني از تصميم كميسيون حقوق بشر براي بررسي انتصاب يك گزارشگر ويژه در مورد خشونت عليه زنان در جريان پنجاهمين اجلاسش استقبال ميكند.
6. كنفرانس جهاني، اهميت برخورداري زنان از بالاترين استانداردهاي سلامتي جسمي و رواني در سراسر طول عمرشان را مورد شناسائي قرار مي‌دهد كنفرانس جهاني در زمينه كنفرانس جهاني زنان، و كنوانسيون امحاء كليه اشكال تبعيض عليه زنان، همچنين بيانيه 1968 تهران، بارديگر براساس تساوي بين زنان و مردان در حق زنان در برخورداري از توجهات بهداشتي قابل دسترسي و كافي، خدمات برنامه تنظيم خانواده و همچنين دسترسي مساوي به آموزش و پرورش در كليه سطوح تأكيد ميكند.
7. ارگانهاي نظارت كننده منبعث از ابزارهاي بين‌المللي حقوق بشر مي‌بايست با استفاده از آمار و ارقام مبتني بر جنسيت، وضعيت زنان و حقوق بشر زنان را در بررسي‌ها و يافته‌هايشان منظور نمايند. كشورها مي‌بايست تشويق شوند تا در گزارشات خود به ارگانهاي مذكور اطلاعاتي را در خصوص وضعيت زنان بصورت موقت و يا دائمي ارائه نمايند كنفرانس جهاني با رضايت به اين مطلب توجه ميكند كه كميسيون حقوق بشر در جريان اجلاس 49 خود قطعنامه را به تصويب رساند كه در آن گفته شده است گزارشگران و گروههاي كاري در زمينه حقوق بشر نيز مي‌بايست به انجام چنين كاري تشويق شوند.
(قطعنامه 46/1993) گام‌هايي نيز مي‌بايست توسط بخش مربوط به پيشزفت زنان در همكاري با ساير ارگانهاي سازمان ملل بويژه مركز حقوق بشر سازمان ملل جهت تضمين اينكه فعاليتهاي حقوق بشري سازمان ملل مرتباً نقض حقوق بشر زنان از جمله سوءاستفاده‌هاي مبتني بر جنسيت را مورد توجه و رسيدگي قرار دهند برداشته شود. آموزش و تعليم پرسنل حقوق بشر و كمكهاي انساندوستانه سازمان ملل جهت مساعدت به آنها در شناسايي و مقابله با نقض حقوق بشر ويژه زنان و انجام فعاليتهايشان بدون تعصب جنسيتي مي‌بايست تشويق گردد.
8. كنفرانس جهاني دولتها و سازمانهاي منطقه‌اي و بين‌المللي را به تسهيل دسترسي زنان به پست‌هاي تصميم گيرنده و مشاركت بيشتر آنها در مراحل تصميم‌گيري ترغيب مي‌نمايد. كنفرانس برداشتن گام‌هاي بيشتر در دبيرخانه سازمان ملل جهت انتصاب و ارتقاء كارمندان عضو و ساير ارگانهاي اصلي و زير مجموعه‌اي مطابق با منشور سازمان ملل را تشويق مي‌نمايد.
دـ حقوق كودك
1. كنفرانس جهاني اصول بيانيه "نخستين خواست براي كودكان" CALL FORER)
(CHILDREN FIRST را مورد تصريح قرار داده و در اين رابطه بر اهميت تلاشهاي عمده ملي و بين‌المللي بويژه تلاشهاي صندوق كودكان ( UNICEF ) براي ارتقاء احترام به حق بقاء، حمايت، توسعه و مشاركت كودكان تأكيد ميكند.
2. به منظور دستيابي به تصويب و پذيرش جهاني كنوانسيون حقوق كودك تا سال 1995 و امضاء اعلاميه اجلاس سران جهان، برنامه اقدام و همچنين اجراء و اثر آنها از سوي تمامي كشورها بايد اقداماتي انجام گيرد. كنفرانس جهاني كشورها را ترغيب مي‌نمايد كه تحفظات خود را در قبال كنوانسيون در صورتي كه در مغايرت با اهداف كنوانسيون و يا در تعارض با قوانين معاهدات بين‌المللي است بازپس گيرند.
3. كنفرانس جهاني تمامي كشورها را ترغيب ميكند تا اقدامات را بمنظور بكارگيري منابع موجود در بالاترين سطح ممكن با حمايت همكاري بين‌المللي بمنظور دستيابي به اهداف برنامه اقدام اجلاس جهاني سران بعمل آورند. كنفرانس جهاني از كشورها مي‌خواهد تا مفاد كنوانسيون حقوق كودك را در برنامه‌هاي اقدام ملي خود لحاظ كنند. بوسيله اين برنامه‌هاي اقدامات ملي و از طريق تلاشهاي بين‌المللي، اولويت ويژه بايستي به كاهش نرخ مرگ و مير نوزادان، كاهش نرخ سوء تغذيه و بيسوادي و تأمين آب آشاميدني سالم و آموزش اساسي كودكان اختصاص داده شود. برنامه‌هاي اقدامات ملي مي‌بايست هر زمان كه لازم شد در جهت مبارزه با وضعيت‌هاي اضطراري ناشي از وقوع فجايع طبيعي، درگيريهاي مسلحانه و مسائل شديد كودكان در وضعيت فقر مفرط بكار گرفته شود.
4. كنفرانس جهاني كليه كشورها را ترغيب ميكند تا با حمايت همكاري بين‌المللي به مسئله حاد كودكان بويژه تحت شرايط دشوار بپردازند، با استثمار و سوء استفاده از كودكان مي‌بايست بطور مؤثر مبارزه شود. از جمله از طريق پرداختن به عوامل ريشه‌اي آنها به منظور مقابله با نوزاد دختركشي، فحشاء كودك و پورنوگرافي كودك و همچنين ساير اشكال سوء استفاده سكسي.
5. كنفرانس جهاني از كليه اقدامات سازمان ملل و سازمانهاي تخصصي آن در جهت تضمين حمايت و ارتقاء مؤثر حقوق بشر كودك دختر حمايت ميكند. كنفرانس جهاني كشورها را ترغيب ميكند تا با بررسي محدود قوانين و مقررات موجود، سنت‌ها و روش‌هايي را كه به موجب اعمال آنها عليه كودك دختر تبعيض واقع مي‌شود و يا ضرري متوجه آنها مي‌شود حذف نمايد.
6. كنفرانس جهاني قوياً از اين پيشنهاد كه دبيركل مطالعه‌اي را در خصوص روشهاي بهينه كردن حمايت كودكان در درگيريهاي مسلحانه آغاز كند، حمايت ميكند. بمنظور تسهيل مساعدت به كودكان در مناطق جنگي، ارزشهاي انساندوستانه و اقدامات لازم مي‌بايست بعمل آيد. اين اقدامات مي‌بايست شامل حمايت از كودكان در مقابل استفاده كنترل نشده از كليه تسليحات جنگي بويژه مين‌هاي ضد پرسنل بشود. نياز به مراقبت‌هاي بعدي و بازپروري كودكان شكنجه شده بواسطه جنگ مي‌بايست بلافاصله مورد توجه و رسيدگي قرار گيرد. كنفرانس از كميته حقوق كودك مي‌خواهد كه حداقل سن قانوني جهت خدمت در نيروهاي مسلح را افزايش دهد.
7. كنفرانس جهاني توصيه ميكند كه موضوعات مربوط به حقوق بشر و وضعيت كودكان بطور منظم از سوي كليه ارگانها و مكانيزم‌هاي مربوط به سيستم سازمان ملل و همچنين توسط ارگانهاي نظارت كننده آژانس‌هاي تخصصي در انطباق با وظايفشان مورد بررسي و نظارت قرار گيرد.
8. كنفرانس جهاني اهميت نقشي كه سازمانهاي غيردولتي در اجراي مؤثر تمامي ابزارهاي حقوق بشر، و بويژه كنوانسيون حقوق كودك ايفاء مي‌نمايند را مورد شناسايي قرار مي‌دهد.
9. كنفرانس جهاني به كميته حقوق كودك توصيه ميكند با كمك مركز حقوق بشر بتواند بنحوي سريع و مفيد و مؤثر وظايف خود را به انجام رساند، بويژه با توجه به ميزان بي سابقه تصويب كنوانسيون و تسليم گزارشات كشورها كه متعاقب آن صورت مي‌گيرد.
آزادي از شكنجه
كنفرانس جهاني از تصويب كنوانسيون عليه شكنجه و ساير رفتارها و اعمال بي‌رحمانه و غيرانساني توسط بسياري از كشورهاي عضو استقبال ميكند و اميدوار است ساير كشورهاي عضو نيز هر چه سريعتر آنرا تصويب كنند.
كنفرانس جهاني تأكيد ميكند كه يكي از وحشيانه‌ترين طرق نقض كرامت انساني عمل شكنجه است كه در نتيجه آن كرامت فرد قرباني از بين رفته و توانايي ادامه حيات و ساير فعاليتها از وي سلب و يا تا حدي گرفته مي‌شود.
كنفرانس جهاني تأييد ميكند كه طبق قوانين حقوق بشر و قوانين انسان دوستانه، آزادي از شكنجه حقي است كه بايد در كليه شرايط حمايت شود، از جمله در زمان ناآرامي‌هاي داخلي و بين‌المللي و يا هنگام درگيريهاي مسلحانه.
كنفرانس جهاني بدين ترتيب از كليه دولتها مي‌خواهد كه هر چه سريعتر به عمل شكنجه خاتمه داده و از طريق اجراي كامل اعلاميه جهاني حقوق بشر و نيز ساير كنوانسيون‌هاي مربوطه و در صورت لزوم با تقويت مكانيزم‌هاي موجود اين عمل شيطاني را از بين ببرند. كنفرانس جهاني از كليه دولتها مي‌خواهد همكاري كاملي را با گزارشگر ويژه به منظور انجام وظايفش داشته باشند.
به ضمانت جهاني براي اجراي مؤثر "اصول اخلاقيت طب در مورد نقش پرسنل بهداشتي و بويژه پزشكان در حمايت از زندانيان و بازداشتيان از شكنجه و ساير اعمال يا رفتارهاي بي رحمانه و غيرانساني" كه توسط مجمع عمومي سازمان ملل تصويب گرديد بايد توجه ويژه داشت.
كنفرانس جهاني بر اهميت ساير فعاليتهاي عيني در چارچوب سازمان ملل تأكيد ميكند با توجه به نياز به ياري رساندن به قربانيان شكنجه و تضمين راهحلهاي مؤثرتر براي بازپروري فيزيكي، رواني و اجتماعي قربانيان، ارائه منابع لازم براي اين منظور بايد از طريق كمكهاي بيشتر صندوق اهدايي براي قربانيان شكنجه به ساير فعاليتها اولويت يابد.
دولتها بايد قوانيني را لغو كنند كه به افراد مسئول به نقض شديد حقوق بشر مانند شكنجه مصونيت مي‌دهد و همچنين بايد موارد نقض را مورد محاكمه قرار داده تا اساس محكمي را براي اجراي قانون پي‌ريزي كنند.
كنفرانس جهاني تأييد ميكند كه تلاش براي خاتمه شكنجه بايد بيش از هر چيز به خودداري از شكنجه تمركز يابد و بدين ترتيب درخواست ميكند پروتكل اختياري كنوانسيون كه هدف آن ايجاد نظام خودداري از شكنجه از طريق بازديد دائمي بازداشتگاهها مي‌باشد هر چه سريعتر تصويب گردد.
مفقود شدن اجباري
كنفرانس جهاني ضمن استقبال از تصويب اعلاميه حمايت از افراد محكوم به مفقود شدن اجباري از كليه دولتها مي‌خواهد راههاي مؤثر قانوني، اداري و قضايي بيابند تا از عمل مفقود شدن اجباري جلوگيري كرده، به آن خاتمه داده و مورد محاكمه قرار دهند. كنفرانس جهاني تأكيد ميكند كه كليه دولتها موظفند در هر شرايطي هنگامي كه تصور شود فردي بالاجبار در حوزه نفوذي آنان مفقود گرديده بازرسي لازم را انجام دهند و در صورت تأييد اتهامات فرد متخلف را مورد محاكمه قرار دهند.
حقوق افراد معلول
1. كنفرانس جهاني تأكيد ميكند كليه حقوق بشر و آزاديهاي اساسي جهاني هستند و بدون استثناء شامل افراد معلول نيز مي‌شوند. كليه افراد از بدو تولد يكسان هستند و از حقوق مشترك حيات، رفاه،آموزش، كار، زندگي مستقل و شركت فعال در كليه جنبه‌هاي اجتماعي برخوردار مي‌باشند. بنابراين، هر نوع تبعيض مستقيم يا رفتار تبعيض‌آميز منفي نسبت به فرد معلول نقض حقوق فرد تلقي مي‌شود. كنفرانس جهاني از دولتها مي‌خواهد در صورت لزوم قوانيني را براي تضمين برخورداري افراد معلول از اين حقوق تصويب يا تعديل كند.
2. فرد معلول مي‌تواند همه جا باشد. بايد با نابودي كليه موانع موجود در اجتماع اعم از فيزيكي، مالي، اجتماعي يا رواني كه مشاركت كامل فرد معلول را محدود يا ناممكن مي‌سازند به اين افراد فرصت‌هاي مشترك داده شود.
3. كنفرانس جهاني با توجه به برنامه عمل جهاني براي افراد معلول كه در سي و هفتمين جلسه مجمع عمومي تصويب گرديد از مجمع عمومي و شوراي اقتصادي و اجتماعي درخواست ميكند پيش‌نويس "قوانين استاندارد براي يكسان‌سازي فرصت ها براي افراد معلول" كه در جلسه خود در سال 1993 تهيه شد را تصويب نمايند.
همكاري، توسعه و تقويت حقوق بشر
1. كنفرانس جهاني پيشنهاد ميكند فعاليتهاي ملي و بين‌المللي به منظور ارتقاء دموكراسي، توسعه و حقوق بشر اولويت يابند.
2. بايد به تلاش‌هايي كه به منظور تقويت و تأسيس نهادهاي حقوق بشر، تقويت جوامع مدني جمعي و حمايت از گروههاي آسيب‌پذير انجام مي‌گيرد توجهي خاص شود. در اين بافت، درخواست كمك از سوي دولتها براي انجام انتخابات آزاد و عادلانه و از جمله كمك به جنبه‌هاي حقوق بشري انتخابات و ارائه اطلاعات به عموم در مورد انتخابات از اهميت خاصي برخوردار است. كمك به تقويت اجراي قانون، ارتقاء آزادي بيان و اجراي عدالت و نيز مشاركت واقعي و مؤثر افراد در فرآيند تصميم‌گيري نيز به همان ميزان مهم مي‌باشد.
3. كنفرانس جهاني به نياز براي تقويت خدمات مشورتي و كمكهاي فني از سوي مركز حقوق بشر تأكيد دارد. اين مركز بايد بنابه درخواست كشورها كمك‌هايي را در خصوص برخي مسائل حقوق بشر ارائه دهد، از جمله در تهيه گزارشات حقوق بشر و در اجراي برنامه‌هاي عمل منسجم و جامع براي ارتقاء و حمايت از حقوق بشر بخشي از اين برنامه‌هاكه بايد در اختيار كشورها قرار داده شوند عبارتند از تقويت نهادهاي حقوق بشر و دموكراسي، حمايت حقوقي از حقوق بشر، آموزش مقامات و سايرين، آموزش جامع و اطلاعات عمومي با هدف ارتقاء احترام به حقوق بشر.
4. كنفرانس جهاني شديداً پيشنهاد ميكند برنامه جامعي در سازمان ملل به منظور كمك به كشورهايي كه در حال تأسيس يا تقويت ساختارهاي ملي مؤثر در حقوق بشر و اجراي قانوني مي‌باشند تهيه شود. چنين برنامه‌اي كه توسط مركز حقوق بشر هماهنگ مي‌شود بايد بتواند بنابه درخواست دولتها كمكهاي فني و مالي براي اجراي پروژه‌هاي ملي ارائه دهد. به منظور بهبود مؤسسات جزايي و تنبيهي، آموزش وكلا، قضات و نيروهاي امنيتي حقوق بشر و بهبود هر زمينه فعاليتي مربوط به عملكرد مناسب قانون، اين برنامه بايد به دولتها كمك كند تا برنامه‌هاي عمل را براي ارتقاء و حمايت از حقوق بشر اجرا نمايند.
5. كنفرانس جهاني از دبيركل سازمان ملل درخواست ميكند تا پيشنهاداتي كه حاوي راه‌هايي، براي تأسيس ساختار و روشهاي عملياتي و ارائه جريانات مالي براي اين برنامه هستند، به مجمع عمومي سازمان ملل ارائه دهد.
6. كنفرانس جهاني به كشورها پيشنهاد ميكند تا امكان تهيه برنامه عمل ملي كه راه‌هايي را براي بهبود، ارتقاء و حمايت از حقوق بشر ارائه مي‌دهد بررسي نمايند.
7. كنفرانس جهاني حقوق بشر تأكيد دارد كه حق جهاني و لاينفك توسعه بايد طبق اعلاميه حق توسعه اجرا شود. در اين بافت، كنفرانس جهاني از تشكيل "گروه كاري موضوعي براي حق توسعه" توسط كميسيون حقوق بشر استقبال ميكند و از اين گروه كاري مي‌خواهد با مشورت و همكاري ساير ارگانها و آژانس‌هاي سازمان ملل هر چه سريعتر راههاي جامع و مؤثري را براي از بين بردن موانع در اجراي "اعلاميه حق توسعه" تنظيم كند و راه‌هايي را براي تجلي دادن حق توسعه در كليه كشورها پيشنهاد كند تا در مجمع عمومي سازمان ملل بررسي شود.
8. كنفرانس جهاني پيشنهاد ميكند سازمانهاي غيردولتي و ساير سازمانهاي محلي و اجتماعي در زمينه حقوق بشر نقش اساسي‌تر را در سطوح ملي و بين‌المللي و در اجراي فعاليتهاي مربوط به حق توسعه با همكاري دولتها در كليه جنبه‌هاي توسعه‌اي ايفا كنند.
9. كنفرانس جهاني از دولتها و آژانس‌ها و نهادها مي‌خواهد تا توان خود را در ارتباط با ساختن نظام حقوقي مؤثر براي حمايت از حقوق بشر و نهادهاي ملي فعال در اين زمينه افزايش دهند. بازيگران همكاري در جهت توسعه بايد به خاطر بسپارند كه توسعه، دموكراسي و حقوق با يكديگر مرتبط مي‌باشند. كنفرانس جهاني خواهان تهيه برنامه‌اي جامع، بانك اطلاعاتي منابع و حضور افراد متخصص براي تقويت اجراي قانون و نهادهاي دموكراتيك است.
10. كنفرانس جهاني كميسيون حقوق بشر را تشويق ميكند تابا همكاري كميته حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بررسي پروتكل اقتصادي ميثاق بين‌الملل حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي را ادامه دهند.
11. كنفرانس جهاني پيشنهاد ميكند كه تحت نظارت مركز حقوق بشر براي برنامه‌هاي خدمات مشورتي و كمكهاي فني، منابع بيشتري بر پايه تقويت و تشكيل ترتيبات منطقه‌اي به منظور ارتقاء و حمايت از حقوق بشر تخصيص داده شود.
آموزش حقوق بشر
1. از نظر كنفرانس جهاني، آموزش حقوق بشر و اطلاعات عمومي‌لازمه ارتقا و دستيابي به روابط پايا و هماهنگ با ساير اجتماعات و درك، تحمل‌پذيري و صلح مشترك مي‌باشد.
2. كشورها بايد سعي در ريشه‌كني بيسوادي داشته و آموزش را بسوي توسعه كامل شخصيت انساني و براي تقويت حقوق بشر و آزاديهاي اساسي هدايت كنند. كنفرانس جهاني از كليه كشورها و نهادها مي‌خواهد حقوق بشر، قانون انسان دوستي، دموكراسي و اجراي قانون را به عنوان درس‌هايي براي آموزش رسمي و غيررسمي ارائه دهند.
3. آموزش حقوق بشر بايد حاوي مطالبي از صلح، دموكراسي، توسعه و تحولات اجتماعي طبق ابزارهاي منطقه‌اي و بين‌المللي حقوق بشر باشد تا به درك و آگاهي مشترك با توجه به تقويت تعهد جهاني به حقوق بشر منتهي گردد.
4. كنفرانس جهاني با توجه به "برنامه عمل جهاني آموزش حقوق بشر و دموكراسي" كه در مارس 1993 توسط گروه بين‌المللي آموزش حقوق بشر و دموكراسي تصويب گرديد و با توجه به ساير ابزارهاي حقوق بشر به دولتها توصيه ميكند برنامه‌ها و استراتژي‌هاي خاصي را تنظيم كرده تا آموزش گسترده حقوق بشر و توزيع اطلاعات عمومي را با توجه خاص به حقوق بشر زنان تضمين كنند.
5. دولتها بايد با همكاري سازمانهاي بين دولتي، نهادهاي ملي و سازمانهاي غيردولتي بطور روزافزون آگاهي افراد را از حقوق بشر و تحمل‌پذيري مشترك ارتقاء دهند كنفرانس جهاني بر اهميت تقويت "مبارزه اطلاعات عمومي جهاني" سازمان ملل تأكيد دارد. اين گروه‌ها بايد آموزش حقوق بشر را آغاز و از آن حمايت نمايند و بطور مؤثر اطلاعات را در اين زمينه ميان عموم توزيع كنند. برنامه خدمات مشورتي و كمكهاي فني سازمان ملل بايد پاسخگوي درخواست‌هاي دولتها براي فعاليتهاي آموزش در زمينه حقوق بشر و براي آموزش‌هاي تخصصي مربوط به استانداردهاي ابزارهاي بين‌المللي حقوق بشر و حقوق انسان دوستانه و كاربرد آنها براي گروههاي ويژه از جمله نيروهاي نظامي، مأمورين اجراي قانون، پليس و پرسنل بهداشتي باشد. همچنين بايد به آموزش حقوق بشر سازمان ملل براي ارتقاء، تشويق و تمركز بر چنين فعاليتهاي آموزشي توجه داشت.
روشهاي اجرايي و ارزيابي
1. كنفرانس جهاني از دولتها مي‌خواهد استانداردهاي موجود در ابزارهاي بين‌المللي حقوق بشر را در قوانين داخلي خود ارائه دهند و ساختارهاي ملي، نهادها و ارگانهاي جامعه را كه در ارتقاء و حمايت از حقوق بشر مؤثرند تقويت كنند.
2. كنفرانس جهاني "پيشنهاد ميكند فعاليتها و برنامه‌هاي سازمان ملل تقويت شود تا پاسخگوي نيازهاي دولت‌هايي باشد كه مايل به تأسيس و تقويت نهادهاي ملي خود براي ارتقاء و حمايت از حقوق بشر مي‌باشند. كنفرانس جهاني همچنين تقويت همكاري ميان نهادهاي ملي را به منظور ارتقاء و حمايت از حقوق بشر تشويق ميكند، بويژه از طريق تبادل اطلاعات و تجربيات و همكاري ميان سازمانهاي منطقه‌اي و سازمان ملل.
3. كنفرانس جهاني به ارگانهاي حقوق بشر، جلسه رؤساي اين ارگانها و جلسه دولتهاي عضو پيشنهاد ميكند به تلاشهاي خود براي هماهنگي گزارشات و رهنمودهاي متعدد براي تهيه گزارش دولتها بر طبق كنوانسيون‌هاي مربوط به حقوق بشر ادامه داده و دقت داشته باشند كه ارائه گزارش كلي در مورد تعهدات هر دولت باعث تسهيل و تأثير بيشتر تلاشهايشان مي‌شود.
4. كنفرانس جهاني پيشنهاد ميكند كشورهاي عضو ابزارهاي بين‌المللي حقوق بشر، مجمع عمومي و شوراي اقتصادي و اجتماعي ابزارهاي حقوق بشر موجود و مكانيزم‌ها و روشهاي مختلف را بررسي كرده تا از طريق هماهنگي بهتر ميان ابزارها مكانيزم‌ها و روشهاي مختلف با توجه به عدم تكرار وظايف و كارها، كارآيي آنها را ارتقاء دهند.
5. كنفرانس جهاني پيشنهاد ميكند فعاليت براي بهبود عملكرد و از جمله ارزيابي ابزارها ادامه يابد با توجه به پيشنهادات زيادي كه در اين خصوص شده و بويژه پيشنهاد از سوي رؤساي جلسات مربوطه، همچنين بايد از روش ملي جامع كميته حقوق بشر حمايت بيشتر بعمل آيد.
6. كنفرانس جهاني به كشورهاي عضو ابزارهاي حقوق بشر پيشنهاد ميكند ساير روشهاي اختياري ارتباطي را مورد بررسي و تأييد قرار دهند.
6 (در ادامه). كنفرانس جهاني نسبت به عضويت متخلفين نقض كننده حقوق بشر ابراز نگراني داشتند و از تلاشهاي كميسيون حقوق بشر و "كميسيون فرعي جلوگيري از تبعيض و حمايت از اقليتها" براي بررسي كليه جوانب حمايت ميكند.
7. كنفرانس جهاني پيشنهاد ميكند كميسيون حقوق بشر امكان اجراي بهتر ابزارهاي موجود حقوق بشر را در سطوح بين‌المللي و منطقه‌اي بررسي كند و از كميسيون حقوق بين‌الملل مي‌خواهد به كار خود در مورد دادگاه جنايي بين‌الملل ادامه دهد.
8. كنفرانس جهاني از كشورهايي كه تا كنون به عضويت كنوانسيون 1946 ژنو و پروتكل مربوطه نپيوسته‌اند دعوت ميكند تا ضمن عضويت، در سطح ملي و حقوقي تلاش در اجراي كامل آن داشته باشند.
9. كنفرانس جهاني پيشنهاد ميكند پيش‌نويس "اعلاميه حقوق و وظايف افراد، گروه‌ها، ارگانهاي جامعه براي ارتقاء و حمايت از حقوق بشر و آزاديهاي اساسي شناخته شده بين‌الملل" سريعتر تكميل و تصويب شود.
10. كنفرانس جهاني بر اهميت حفظ و تقويت نظام گزارشگران ويژه، نمايندگان، متخصصين و گروههاي كاري كميسيون حقوق بشر و كميسيون فرعي جلوگيري از تبعيض و حمايت از اقليتها تأكيد ميكند تا بتوانند وظايف خود را در كليه كشورهاي جهان انجام داده و منابع لازم انساني و مالي در اختيارشان گذارده شود.
11. كنفرانس جهاني خواهان نقش فعالتر سازمان ملل براي ارتقاء و حمايت از حقوق بشر و در جهت تضمين احترام كامل به حقوق انسان دوستانه بين‌الملل در كليه موارد درگيريهاي مسلحانه و بر طبق اهداف و اصول منشور مي‌باشد.
12. براي تقويت برخورداري از حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بايد رهيافت‌هاي جديدي را مورد بررسي قرارداد از جمله نظامي براي تعيين پيشرفت در ميزان تجلي حقوق ميثاق بين‌المللي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي همچنين بايد تلاش مشتركي براي تضمين حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در سطوح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي انجام داد.
تداوم كنفرانس جهاني
1. كنفرانس جهاني حقوق بشر پيشنهاد ميكند مجمع عمومي كميسيون حقوق بشر و ساير ارگانها و آژانس‌هاي حقوق بشر نظام سازمان ملل روش‌هايي را براي اجراي كامل و بدون تأخير پيشنهادات مندرج در سند نهايي كنفرانس بررسي كنند و نيز امكان اعلام دهد تا حقوق بشر سازمان ملل را مورد توجه قرار دهند. كنفرانس جهاني همچنين پيشنهاد ميكند كميسيون حقوق بشر سالانه پيشرفتهاي حاصله در اين جهت را بررسي نمايد.
2. كنفرانس جهاني از دبيركل سازمان ملل درخواست ميكند كه به مناسبت پنجاهمين سالگرد اعلاميه جهاني حقوق بشر از كليه دولتها و ارگانها و آژانس‌هاي حقوق بشر سازمان ملل دعوت كند تا در مورد پيشرفتهاي حاصله در اجراي سند نهايي كنفرانس گزارش بدوي به پنجاه و دومين جلسه مجمع عمومي از طريق كميسيون حقوق بشر و شوراي اقتصادي و اجتماعي ارائه دهند. به همين ترتيب، نهادهاي حقوق بشر منطقه‌اي و در صورت لزوم نهادهاي ملي و نيز سازمانهاي غيردولتي مي‌توانند نظرات خود را به دبيركل سازمان ملل در مورد اجراي سند نهايي كنفرانس ارائه دهند. بايد به ارزيابي پيشرفت حاصله در جهت دستيابي به هدف تصويب جهاني قراردادها و پروتكل‌هاي بين‌المللي حقوق بشر تصويب شده در چهارچوب نظام سازمان ملل توجهي خاص داشت.
منبع: کتاب گزیده ای از مهم ترین اسناد بین المللی حقوق بشر / تهیه و تنظیم مرکز مطالعات حقوق بشر ; [برای ] سازمان ملل متحد برنامه عمران ملل متحد . -- تهران : دانشگاه تهران ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، 1381
http://www.unic-ir.org/treaties.htm
